filozofia egzamin5

*

‘""'"‘•‘•siS

rmych

vi »deaJaai_C|'*i °*V* rw^N H

rmowi) racjonalne

bron jest 11*^ vi nie doza*^

a cnotę dotW

CS wprowadź*

Id. jako djscyj^. lewe opracoa^ W P*9» tery zasady, oj, ria meta%z*

o pierwszej©, a teoria rózgą wydi i fitaofe

oa_t zatai celom k i płaa tai rj zakdjOK e(«gfftw ami fik¹¹* klej. Eató a, sływy# matem# x;protas . Dice#

|_ Hofrista. a najbardziej zdecydowany wyraz znalazł u Stratona z Lampsaku, który po Teofraścte objął scholarchat (287 - 269), a był może najsamodzielniejszym myślicielem,

| jętego wydał Ukeion. „Stratonizm” był materialistyczną interpretacją Arystotelesa, uprrec/ającą istnieniu przedmiotów niematerialnych i transcendentnych; nie ma form poza materią, nie ma Boga poza przyrodą ani rozumu poza zdolnością postrzegania.

2. Komentatorzy. Ku końcowi starożytności, od I w. p. n. e., gdy potrzeba autorytetu i tradycji opanowała umysły, w szkole Arystotelesa obudził się, zatracony poprzednio. pietyzm dla mistrza. Odtąd szkoła oddała się rozważaniu i komentowaniu jego pism. Wówczas to Tyranion poddał je krytyce Biologicznej, Andronikos z Rodosu ułożył systematycznie. inni jeszcze pracowali nad ich egzegezą.

Komentatorom Arystotelesa przypadło zadanie nie tylko objaśniać, ale i uzupełniać jego poglądy. Tylko bowiem poglądy logiczne i poniekąd przyrodnicze i etyczne pozostawił w postaci mniej więcej wykończonej, metafizyczne zaś zaledwie naszkicował. W szczegól-| ności nie było zupełnie jasne, jak pojmował naturę Boga i rozumu ludzkiego. W epoce I zaś wzmożonych zainteresowań religijnych, jaka nastąpiła na schyłku starożytności,

I właśnie te zagadnienia musiały być wyjaśnione. Chcąc je wyjaśnić komentatorzy musieli nie tylko rekonstruować, ale i uzupełniać myśli Arystotelesa; tekst jego, zwłaszcza w teorii rozumu, stał się punktem wyjścia dla różnych doktryn. Uzupełnienie poszło w dwóch I kierunkach: w kierunku Teofrasta i w kierunku Eudema, w naturalistycznym i w ide-| alisiycznym. Znakomitym przedstawicielem pierwszego kierunku wśród komentatorów był Aleksander, drugiego — Temistius.

Aleksander z Afrodyzji (około 200 r. n.e.) dał naturalistyczną interpretację Arys-: totelesa, która od jego imienia nosi nazwę „aleksandrynizmu”. Rozum bierny (nazywał go „materialnym”, tifaxóę) jest formą ciała, a forma nie może istnieć w oderwaniu od materii, więc: rozum ginie wraz z ciałem. Aleksander, w imię jednorodności duszy, nie chciał dla rozumu czynić wyjątku: dusza rozumna musi być tak samo zniszczalna, jak roślinna i zwierzęca. Jeśli rozum czynny jest niezniszczalny, to znaczy, że jest nie ludzkiej, lecz boskiej natury. Odjął więc rozum czynny człowiekowi i tylko rozum bierny miał za przyrodzoną własność człowieka. Rozum bierny jest przeto zniszczalny, czynny zaś nie należy do natury ludzkiej; nie ma więc nieśmiertelności dla duszy ludzkiej.

Taka teoria nie mogła zadowolić religijnie nastrojonych umysłów. Dla tych Temistius (IV w. n.e.) zinterpretował naukę Arystotelesa. Rozum bierny pojął jako samoistną, niezależną od materii substancję, która nie będąc wytworem rozwoju fizycznego nie podlega też fizycznemu rozkładowi. Rozum bierny w tej interpretacji stał się równie trwałym jak czynny, a czynny równie przyrodzonym jak bierny. I wypadło, że dusza rozumna jest nieśmiertelna.

3. Dalszy wpływ arystotelizmu. Wpływ ten był zupełnie inny w starożytności, a inny w epoce chrześcijańskiej. W starożytności znano z puścizny Arystotelesa tylko pisma wczesne, przeznaczone dla szerszych kół; późniejsze zaś, specjalniejsze, pozostawały nie wydane. Oddziałał przeto w duchu wczesnych poglądów: jako filozof platoński i teologiczny. Oryginalne momenty jego dojrzałej nauki nie zostały prawie dostrzeżone poza szkołą.

Epoka chrześcijańska, odwrotnie, odziedziczyła jedynie pisma późne Arystotelesa na schyłku starożytności odnalezione i wydane; wczesne natomiast zaginęły. Ale to, co

121