Podstawową zasadą prawa spadkowego w tym zakresie jest swoboda testowania - polega ona na tym, że osoba fizyczna może swobodnie dysponować swoim majątkiem poprzez czynności prawne dokonywane na wypadek śmierci (mortis causa).
Swoboda testowania nie jest jednak absolutna, doznaje ograniczeń przewidzianych przez przepisy o charakterze ius cogens, co w praktyce oznacza, że swoboda musi mieścić się w granicach prawafa zatem np. testator nie może zawrzeć umowy dziedziczenia, bo jest ona niedozwolona)
Art. 1047. k.c.
Z zastrzeżeniem wyjątków przewidzianych w tytule niniejszym umowa o spadek po osobie żyjącej jest nieważna
Swoboda testowania ma swoje pozytywne i negatywne strony:
• Pozytywne - pozwala uelastycznić i dostosować dziedziczenie po śmierci tak żeby było to jak najlepiej dostosowane do faktycznej sytuacji rodzinnej i życiowej spadkodawcy i jego otoczenia, czego nie gwarantuje sztywny i obiektywny system na którym opiera się np. porządek dziedziczenia ustawowego.
• Negatywne - może prowadzić do całkowitego ominięcia najbliższej rodziny w procesie dziedziczenia co może negatywnie odbić się na ich sytuacji materialnej -niemniej jednak temu zagrożeniu częściowo zapobiega system rezerw albo instytucja zachowku.
Pojęcie testamentu ma dwa znaczenia:
1) Czynność prawna - jednostronna i odwołalna czynność prawna w której testator rozrządza majątkiem na wypadek śmierci.
2) Dokument - dokument, który obejmuje oświadczenie woli testatora co do rozrządzenia majątkiem na wypadek śmierci.
Testament jako czynność prawna charakteryzuje się trzema cechami:
• Oświadczenie woli testatora nie jest skierowane do jakiejkolwiek osoby.
• Testament wywołuje skutki prawne dopiero z chwilą śmierci testatora, nigdy wcześniej.
• Testament może być w każdym momencie odwołany lub zmieniony w całości lub w
części, co jest logiczną konsekwencją poprzednich cech.
Wyłączność testamentu - testament jest jedyną prawnie dopuszczalną formą rozrządzenia majątkiem na wypadek śmierci - dotyczy to jednak spadku jako całości praw i obowiązków, jeśli chodzi zaś o poszczególne składniki majątkowe to na podstawie szczegółowych przepisów można rozrządzić nimi na wypadek śmierci poza testamentemfnp. co do środków zgromadzonych na rachunku bankowym).
Art, 941. k,c.
Rozrządzić majątkiem na wypadek śmierci można jedynie przez testament.
Treść testamentu
Kodeks cywilny wymienia rozrządzenia, które mogą być zawarte w testamencie: