3582468761

Twórcą koncepcji sytuacji granicznych jest Karl Jaspers, niemiecki filozof. Jako czynnik odróżniający sytuacje graniczne od pozostałych wskazał on na dwie podstawowe cechy, które je wyróżniają. Pierwszą z nich jest ich tragiczny charakter, który sprowadza się do występowania konfliktu pomiędzy praktyką, a znanym ideałem dobrego życia. Sytuacje graniczne wiążą się więc z koniecznością dokonania wyboru wartości. Człowiek w ich obliczu zmuszony jest odrzucić jedną z wartości w imię innej. Tragiczność wiąże się z wolnością, która w tym przypadku jest dla człowieka formą bycia, jak i przekleństwem. Z drugiej strony, sytuacje graniczne dają człowiekowi szansę doświadczania wzniosłości, która sprowadza się do świadomego stawiania czoła temu, co aktualnie przynosi człowiekowi los. W tym rozumieniu, sytuacje graniczne to te sytuacje, które w największym stopniu dają człowiekowi możliwość odczuwania faktu istnienia, który w codzienności jest często niedostrzegalny.

Zgodnie z tym, co twierdził Jaspers, człowiek przeżywający sytuację graniczną, w pełni się urzeczywistnia i jest w stanie odkrywać egzystencję jako możliwość bycia. Wtedy też człowiek doświadcza głębi swojej istoty, gdyż staje się kimś niepowtarzalnym. Możliwość bycia sobą rodzi się wtedy, gdy występuje moment rozdarcia, tragiczność losu, konflikt. Przeżywanie sytuacji granicznych sprawia również, iż możliwe jest rozróżnianie tego co prawdziwe, od tego co fałszywe. Daje to możliwość odkrywania prawdy nie tylko o świecie, ale również o samym sobie. Dzieje się tak, gdyż w sytuacjach ostatecznych uwidacznia się czy to co o sobie sądzimy pokrywa się z tym jacy naprawdę jesteśmy. Sytuacje te stanowią sprawdzian, który weryfikuje głoszone przez nas poglądy, wyznawane zasady oraz normy. Jest to źródłem rozwoju samoświadomości, do którego dochodzi w chwili, gdy weryfikowane są dotychczas wyznawane wartości.

Każda jednostka ludzka zdana jest wyłącznie na swoje sumienie oraz wrażliwość. Także w przypadku sytuacji granicznych człowiek pozostaje sam, gdyż nikt nie jest w stanie zastąpić go w jego decyzji. Odpowiedzialność za podjęte decyzje ciąży wyłącznie na nim i z nikim nie można jej dzielić. Sytuacje graniczne są niezmienne, a zmienia się jedynie ich sposób przejawiania się. Zgodnie z konkluzjami Jaspersa, sytuacje graniczne przysługują bytowi empirycznemu, a więc o ile byt empiryczny istnieje, to istnieje on zawsze w sytuacjach granicznych. Nieważne jak usilnie jednostka starałaby się wyprzeć ze swojej świadomości fakt występowania sytuacji granicznej oraz zaprzeczać jej doświadczaniu, nic nie zmieni faktu jej występowania i istnienia.

Bibliografia: