1300739180

tywnych sądów wartościujących (powstałych na podstawie indywidualnie utworzonej wiedzy) a zewnętrznym światem obiektywnie wyrażonych cen rynkowych - co pozwala przedsiębiorcom na szacowanie przyszłego rozwoju zdarzeń, podejmowanie właściwych decyzji inwestycyjnych, a następnie ocenę, czy były one słuszne (przyniosły zakładany rezultat). Kiedy zatem brakuje medium, przenoszącego informacje z ludzkich umysłów do sfery zdarzeń, niemożliwa jest racjonalna kalkulacja ekonomiczna (a więc dokonywana na podstawie koniecznej - a nie arbitralnej - informacji).

W gospodarce socjalistycznej nie dość, że brakuje bodźców do tworzenia przedsiębiorczej informacji o niedopasowaniach na rynku - przez co znaczna jej część nigdy nie powstanie i nie zostaną podjęte odpowiednie działania - nie ma również sposobu weryfikacji podjętych działań post factum. Taki system w dłuższej perspektywie nie ma szans na utrzymanie; prowadzi do ogromnego marnotrawstwa posiadanych przez społeczeństwo dóbr kapitałowych oraz zaprzepaszczenia potencjału, jaki w tym społeczeństwie drzemie. Ludzie stopniowo oduczają się poszukiwania i odkrywania informacji oraz podejmowania przedsiębiorczych zachowań rynkowych, co prowadzi do pogłębiania się stanu permanentnej recesji. Warto tutaj zwrócić uwagę, że - mimo tłumaczenia tych zależności na podstawie systemu całkowitej nacjonalizacji środków produkcji oraz centralnego planowania obejmującego każdą sferę gospodarki - logika ta odnosi się do każdej centralnej interwencji w wolny rynek (czego przykładem są m.in. powtarzające się cykle koniunkturalne). Różnicą jest tu jedynie skala zaburzeń.

Ludwig von Mises wyjaśniał, że u podstaw socjalizmu legło fałszywe przekonanie o stanie statycznej równowagi, w którym rzekomo znajduje się gospodarka - co uniemożliwiło realne spojrzenie na procesy rynkowe i dostrzeżenie wyżej opisanych zależności: „Stan statyczny może obyć się bez kalkulacji ekonomicznej. Tutaj powtarzają się bowiem wciąż te same wydarzenia z życia gospodarczego; a jeśli założymy, że pierwotne ustanowienie statycznej gospodarki socjalistycznej opiera się na finalnym stanie gospodarki konkurencyjnej, możemy w każdym przypadku opracować socjalistyczny system produkcji, który byłby racjonalnie kontrolowany z ekonomicznego punktu widzenia. Jednakże, jest to możliwe jedynie konceptualnie. Ignorujemy bowiem fakt, że statyczny stan jest niemożliwy w rzeczywistości, jako że nasze dane ekonomiczne stale się zmieniają tak, że statyczna natura działalności ekonomicznej pozostaje wyłącznie teoretycznym założeniem, niemającym żadnego przełożenia na rzeczywistość. ”⁹⁴

⁹⁴ L. von Mises, Economic Calculation in the Socialist Commonwealth [w:] F. A. von Hayek [red.], Collectivist

Economic Planning, Routledge, Londyn 1935, s. 109.

Za: J. H. de Soto, Szkoła austriacka..., s. 106.

75