1300739741

15

Sfera publiczna i sfera prywatna: co je dzieli i łączy?

-    Kształcenie i wychowywanie dzieci podlega zmiennym zakresom oddziaływania sfery prywatnej i publicznej. Nie ma chyba współcześnie kraju, w którym kształcenie dzieci i młodzieży nie traktowano by jako zadania publicznego. Szkolnictwo jest częścią domeny publicznej, bowiem realizuje funkcje, które mają znaczenie zarówno dla jednostek, jak i społeczeństwa. Realizowanie tych funkcji może dokonywać się przy pomocy instytucji państwowych, samorządowych i prywatnych, być finansowane prawie całkowicie z funduszy publicznych, bądź tylko częściowo wspierane z tych funduszy. W sferze publicznej, jaką jest szkolnictwo, sektor publiczny wcale nie musi być dominujący. Podobne uwagi można odnieść do systemu ochrony zdrowia.

-    Religia i życie religijne obywateli to na ogół domena życia prywatnego, ale w tej sferze występują różne zakresy interwencji publicznej. Zdarza się i tak, jak to ma miejsce w Anglii, gdzie głowa państwa (królowa) jest jednocześnie głową kościoła anglikańskiego, albo też tak, jak było w przypadku prawosławia w carskiej Rosji. W Polsce kościół jest utrzymywany z dobrowolnych datków wiernych, natomiast w Szwecji ze środków publicznych, gromadzonych z podatków. Kościoły są zaangażowane na ogół w działalność publiczną poprzez: akcje charytatywne, prowadzenie szkól i szpitali oraz utrzymywanie różnych form środków masowego przekazu (przykładem jest publiczna aktywność Radia Maryja).

-    Korporacje (spółki akcyjne) są podmiotami prywatnymi, chociaż w odniesieniu do tych, które notowane są na giełdzie, używa się nazwy „spółki publiczne” (public Corporationj). Przymiotnik przy ich nazwie wynika z tegp, że funkcjonują one w publicznym obrocie akcjami i podlegają publicznym regulacjom prawnym. Ich działalność może też mieć doniosłe publiczne konsekwencje, co w pewnych przypadkach uzasadnia publiczną interwencję w celu uratowania spółki przed bankructwem, jak to ma miejsce obecnie, albo też kiedy spółka generuje negatywne efekty zewnętrzne. Publiczne aspekty działalności firm, w tym kreowania ich wizerunku, skłaniają je do serii działań związanych z hasłem społecznej odpowiedzialności biznesu, a więc angażowania się w sprawy publiczne.

W wielu krajach, a zwłaszcza należących do Unii Europejskiej, duże znaczenie ma zasada subsydiamości (pomocniczości). Subsydiarność to filozoficzna i prakseo-logiczna zasada organizowania przestrzeni prywatnej i publicznej. Zgodnie z tą zasadą, pierwszeństwo należy się jednostce i inicjatywie prywatnej. Od niej powinno zależeć jak najwięcej i jej należy stworzyć warunki instytucjonalne, dające możliwość jak najpełniejszego wykorzystania potencjału jednostek. Następny, co do ważności, szczebel to rodzina, podstawowy podmiot sfery prywatnej, zaspokajający chyba najwięcej potrzeb człowieka. Te potrzeby, których nie potrafi zaspokoić we własnym zakresie ani jednostka, ani rodzina, stają się przedmiotem aktywności sfery publicznej, w której działają podmioty prywatne, samorządowe, państwowe i ponadpaństwowe. Jeśli określonych potrzeb (spraw) nie jest w stanie zaspokoić jednostka bądź rodzina, to przychodzi kolej na jakąś formę działań wspólnotowych (działań zbiorowych). Zgodnie z zasadą subsydiamości, najpierw powinno się sięgać do