1300739747

20 Jerzy Kleer

Stąd też jego prezentacja z natury rzeczy będzie miała dwa dosyć istotne ograniczenia. Uwzględnione zostaną głównie wątki teoretyczne, a ponadto, w jakimś najbardziej ogólnym sensie, będzie oparta na doświadczeniach wyrastających z cywilizacji europejskiej, czy szerzej, euroatlantyckiej.

Za punkt wyjścia przyjmuję dwie tezy, które mają dostatecznie silne umocowania w dominujących teoriach ekonomicznych, niezależnie od ich ideologiczno-politycznej proweniencji. Pierwsza, iż sektor publiczny zawsze jest związany z państwem narodowym i odzwierciedla jego specyfikę. Druga, iż sektor publiczny podlega ewolucji pod wpływem zmian ekonomicznych, społecznych, technicznych, a głównie zaś politycznych.

Nie wdają: się w szersze uzasadnienie powyższych tez, należy wszakże zwrócić uwagę na ogólne ich uwarunkowania. Teza pierwsza eksponuje co najmniej cztery ważne składniki składające się na kategorię państwa, przynajmniej w odniesieniu do sektora publicznego. Są to: stopień homogeniczności populacji zamieszkującej dane terytorium, w tym także ewentualną jego zmienność; tradycję, w którą wkomponowana jest również historia, zarówno ta rzeczywista, jak i ta utrwalona w poglądach, mitach społecznych; system kulturowy, w którym co najmniej dwa składniki odgrywają zasadniczą rolę: religia i stosunek do innych; wreszcie charakter strukturyzacji społecznej, przejawiającej się swoistą ciągłością.

Teza druga ma znacznie bardziej dynamiczny charakter, bowiem na jego ewolucję wpływ mają: model ekonomiczny, który na skutek oddziaływania różnorodnych czynników podlega modyfikacji czy wręcz zmianie; dominująca ideologia, mająca zasadniczy wpływ na kształt sektora; wreszcie stopień otwartości gospodarki, a zwłaszcza proporcje autonomiczności i imitacyjności w rozwoju.

2. Trwałe i zmienne składniki sektora publicznego

Wprawdzie sektor publiczny podlega stałej ewolucji [por. Kleer 2005], niemniej w koncepcie teoretycznym możemy wyróżnić trzy grupy składników: są to tzw. składniki trwałe, przynajmniej w tym sensie, że główne funkcje są na stałe przypisane do państwa suwerennego; składniki zmienne, które w wyniku rozwoju ekonomicznego, społecznego czy politycznego podlegają dosyć istotnym modyfikacjom, w dwojakim tego słowa rozumieniu: pewne funkcje czy zadania pojawiają się jako swoiste nomm, inne podlegają przekształceniom, a czasami wręcz zanikowi; wreszcie nie mniej ważny jest wpływ tzw. składników czy czynników zewnętrznych, związanych ze stopniem otwartości gospodarki i społeczeństwa, a przede wszystkim wpływami zewnętrznymi polityki.

2.1. Składniki i funkcje trwałe

Punktem wyjścia analizy składników i funkcji trwałych są czyste dobra publiczne. Współcześnie¹ wyróżnia się dwie ich cechy podstawowe (właściwości). Pierwsza, że

1

[Por. m.in. Stiglitz 2004; Comoley, Munro 1999]. Podobne poglądy można znaleźć w większości podręczników.