1.4 Terapia zajęciowa prowadzona z osobami upośledzonymi
umysłowo.
W. Doroszewski (polski językoznawca) uważa, że wyrazem nadającym się
do używania w znaczeniu ang. rehabilitacion jest stosowany w szkolnictwie
specjalnym wyraz rewalidacja(ogół działań mający na celu przywrócenie
osobom o sprawności ograniczonej przez uraz lub chorobę możliwości
prowadzenia).Samo zestawienie go z inwalidą wskazuje, że chodzi o to, żeby
inwalida stał się znów validus. Przymiotnik ten nie znaczył po łacinie tylko
 zdrowy fizycznie . Validus ex morbo znaczy  uzdrowieniec taki, który
wyzdrowiał ,prócz tego validus (z łac.) to także  silny, sprawny, zdatny, zdolny
do działania . I w takim właśnie znaczeniu będziemy używali słowa rewalidacja
w odniesieniu do wszystkich zabiegów pedagogiczno-leczniczych z
upośledzonymi umysłowo, mających na celu ich przygotowanie do życia w
społeczeństwie ludzi normalnych.
Terapia zajęciowa ma na celu wykształcenie u osób upośledzonych
umysłowo, nawyku działania, które powoduje, że kierują oni uwagę na
zewnątrz. W ten sposób najprostsza nawet czynność dowolna, skutecznie
wypierają działania skierowane na własne ciało, do których upośledzeni są
bardzo skłonni. Terapia zajęciowa przeciwdziała też pogłębieniu się
upośledzenia.
Prowadzenie terapii zajęciowej choć pochłania czas, w ostatecznym
rozrachunku jest z punktu widzenia ekonomii wysiłku opiekunów opłacalne:
wychowanek staje się ogólnie sprawniejszy, jego energia psychiczna jest
ukierunkowana, a dzięki temu rzadsze są niekontrolowane wybuchy uczuciowe.
Upośledzony systematycznie wdrażany do działania staje się znacznie łatwiejszy
do zaakceptowania, prowadzenia i pielęgnacji, łatwiej też uczy się samoobsługi.
1.5 Opis wybranych form terapii
 Muzyka na uspakaja i porusza do głębi, napełnia szlachetnymi uczuciami i
wzrusza do łez, choć nie wiemy jak to się dzieje: jest to język sam w sobie& 
-Charles Kingslery-
Lecznicze właściwości muzyki znane są już od dawna. Najstarszy zapis o
jej pozytywnym wpływie pochodzi sprzed trzech tysięcy lat. To właśnie w
Starym Testamencie czytamy, że królowi Saulowi, który popadł w ciężką
depresję, ukojenie przyniosła gra Dawida i jego śpiewane kantyki poetyckie
przy akompaniamencie cytry.
Prawdziwy rozkwit muzyki jako formy terapii nastąpił w XX wieku,
kiedy to badania w dziedzinie psychologii eksperymentalnej i psychiatrii
wykazały wielki walor muzyczny kuracji. Stwierdzono, że muzyka oddziałuje
głównie na sferę osobowości człowieka oraz, że może zmieniać stan aktywności
systemu nerwowego i wywołać określone zmiany w czynnościach całego
organizmu.
Termin  muzykoterapia pojawił się w literaturze światowej stosunkowo
póz
no-dopiero około 1950 roku. Pochodzi od słowa  muzyka - musica (łac.),
mousike (gr.)- oznaczającego sztukę, zwłaszcza śpiewu i gry na instrumentach
oraz od słowa  terapia therapeuein (gr.), które w szerszym kontekście oznacza
leczenie.
Muzykoterapia ściśle wiąże się z medycyną, psychiatrią i psychologią. W
Polsce wyraz
ny rozwój tej dyscypliny nastąpił w latach 70-tych XX wieku za
sprawą otwarcia Instytutu Muzykoterapii we Wrocławiu.
Nadrzędnym celem muzykoterapii jest pomaganie klientowi w
aktualizowaniu pełnego potencjału ludzkiego, a nie rozwijaniu muzycznych
sprawności. Jest to proces leczenia muzyką, aby żyć.
Jak podaje Wójcik-Standio, muzykoterapię można podzielić na kilka
rodzajów, uwzględniając przy tym jej sposób wykorzystywania.
Są to:
-muzykoterapia kliniczno-diagnostyczna, w zakresie której wchodzą działania
podejmowane przez specjalistów z dziedziny medycyny.
-muzykoterapia spontaniczna, będąca wyrazem przyżywanych emocji.
-muzykoterapia naturalna, gdzie podstawowym materiałem muzycznym są
dz
więki natury np. szum morza, śpiew ptaków.
-muzykoterapia adoptowana, wykorzystująca przypadkowy materiał
muzyczny(np. muzykę płynącą z radia) w celu uspokojenia czy relaksu.
-muzyka profilaktyczna, stosowana w celu zapobiegawczym, wykorzystująca
odpowiedni materiał muzyczny w celu zaktywizowania lub uspokojenia
pacjenta.
-muzykoterapia socjoterapeutyczna, której głównym celem jest eliminowanie
nieprawidłowych wzorców zachowań i do nauki zachowań społecznie
pożądanych.
-meloterapia, bazująca na terapeutycznych walorach śpiewu.
Wyróżniamy sześć grup metod ze względu na funkcje, jakie pełni
muzyka w terapii:
1.Odreagowująco-wyobrażeniowe oraz aktywizujące emocjonalnie. Muzyka
wyzwala wyobrażenia wzrokowe o charakterze projekcyjnym, wywołuje dużo
skojarzeń pozamuzycznych. Pobudzając emocje sprzyja wyzwalaniu
zablokowanej energii emocjonalnej, tzw. Katharsis.
2.Treningowe,mające na celu nauczanie pacjenta usuwania napięcia
psychofizycznego np. poprzez trening autogenny Schultza, gdzie pacjent ma
uzyskać umiejętność dowolnego rozluz
niania napięcia mięśni, regulowania
funkcji wegetatywnych, neutralizowania świadomości i uwalniania jej od
nieprzyjemnych stanów napięciowych.
3.Relaksacyjne,polegające na stosowaniu zestawu nagrań muzycznych
działających kojąco i odprężająco.
4.Komunikatywne,związane z uczeniem komunikacji społecznej. W trakcie
rozmaitych zadań muzycznych pacjent uczy się nowych zachowań społecznych
i emocjonalnych np. uczy się współdziałania empatii, odpowiedzialności.
5.Kreatywne w postaci improwizacji instrumentalnej, wokalnej i ruchowej. Do
tej grupy należy elementralne muzykowanie wg. metody Orffa, podczas której
pacjent realizuje proste formy muzyczne na instrumentach muzycznych, np.
rondo rytmiczne czy kanon rytmiczny.
6.Psychodeliczne,ekstatyczne,estetyzujące,kontemplacyjne.Odpowiednio
dobrany program muzyczny może wywołać u pacjenta intensywne przeżycie
piękna, uczucia.
II Cele wybranej terapii zajęciowej
2.1 Muzykoterapia w pracy terapeutycznej z osobami lekko
upośledzonymi umysłowo
Muzykoterapia służy do wspomagania procesu leczenia poprzez
uaktywnianie pacjenta. Terapeuta powinien dokonać zmian w zaburzonym
zachowaniu pacjenta. Terapeuta może próbować rozwiązać istniejące problemy
emocjonalne chorego. Ponieważ muzyka silnie oddziaływuje na ludzkie emocje,
dlatego może być wykorzystywana jako środek przeciwdziałający emocjom
negatywnym, a także może wspomagać dodatnio. Muzykoterapia może
przeciwdziałać emocjom wywierającym niekorzystny wpływ na samopoczucie,
stan zdrowia, kontakty społeczne z otoczeniem. Dzięki swojej naturze
dz
więkowej ta forma terapii pozwala pacjentowi zrytmizować własny organizm,
poprawić koordynację ruchową. Pomaga w przygotowaniu się do pracy, nauki i
odpoczynku, autorelaksu. Niektórzy lekarze i psychiatrzy usiłują
wykorzystywać muzykę w szpitalach w celu uspokojenia lękliwych,
ujarzmienia zbyt aktywnych, pobudzania ospałych będących w stanach depresji,
zapobiegania napadom furii, a także odwracania uwagi pacjenta przed
zabiegiem chirurgicznym, wzniosłości, wizualizację wyobrażeń.
Muzyka jako środek terapii może być realizowana w dwóch płaszczyznach:
w formie receptywnej i odtwórczej.
1.receptywna-słuchanie muzyki, polega na wysłuchiwaniu celowo i
odpowiednio dobranych utworów muzycznych w sposób swobodny lub
zadaniowy, a następnie na przedyskutowaniu w grupie doznanych podczas
wysłuchiwania utworów własnych przeżyć. Realizowana jest ona poprzez
stopniowe wprowadzanie muzyki, zaczynając od utworu spokojnego
pomagającego nawiązać kontakt z uczestnikiem, następnie prowokującego do
przeżywania silnych emocji, a kończąc na utworze neutralizującym poprzednie
doznania. Dodatkowo stosuje się techniki projekcyjne mające na celu
uruchomienie procesów wyobrażeniowych na zasadzie indukcji wolnej lub
kierowanej. Proces wyobrażeniowy na zasadzie indukcji kierowanej polega na
realizacji wyobrażeniowej narzuconego tematu podczas słuchania odpowiednio
dobranej do niego muzyki. Celem zastosowania tych technik jest umożliwienie
słuchającemu ujawnienia uczuć skrywanych i często nieuświadomionych,
dotyczących traumatycznych przeżyć.
2.odtwórcza-obejmuje różnego rodzaju produkcje dz
więkowe pacjentów,
wykonywane najczęściej na instrumentarium Orffa. Wymaga to od pacjenta
współdziałania. Odbiorca jest także twórcą przez odtwarzanie choćby
najprostszych elementów muzycznych: rytmu, melodii, ruchu tanecznego,
akompaniamentu na instrumentach. Wybór instrumentu ze względu na jego
dz
więk, a także kształt może być informacją pomocniczą przy diagnozowaniu
osobowości pacjenta, choć znacznie więcej daje interpretacja samej produkcji
dz
więkowej.
2.1.1 Mobilny program rekreacji muzycznej
1.Odreagowanie(O)-faza ta zawiera krótkie, dość szybkie ćwiczenia ruchowe
lub emisyjne w celu zmniejszenia napięcia psychofizycznego.
2.Zrytmizowanie(Z)-faza rytmizacji zawiera krótkie ćwiczenia muzyczno-
ruchowe lub zadania z udziałem instrumentów perkusyjnych, poddane
dyscyplinie muzycznej, stosowane w celu uporządkowania i zintegrowania
grupy.
3.Uwrażliwienie(U)-to realizacja głównych treści tematu z włączeniem
ćwiczeń terapeutycznych, np. elementów pantomimy, psychodramy muzycznej i
ekspozycja zadań związanych z:
a)percepcją muzyki i uwrażliwieniem na jej przebieg, nastrój, charakter
b)ekspresją i ćwiczeniami muzyczno-ruchowymi, elementami pantomimy-
wyrażaniem stanów emocjonalnych za pomocą ruchów, gestów, mimiki,
instrumentów perkusyjnych
c)plastyką-wykonywaniem prac plastycznych do wysłuchanych utworów;
eksponowaniem własnych odczuć refleksji, skojarzeń
4.Relaks(R)-obejmuje ćwiczenia izometryczne oraz trening relaksacyjny z
elementami wizualizacji. Przy spokojnej, cicho odtwarzanej muzyce terapeuta
podaje sugestie odprężenia, odpoczynku, ciepła, spokoju, przebywania na łonie
przyrody. Słuchający powinni znajdować się w wygodnej pozycji.
5.Aktywizacja(A)-łagodna
-dynamiczna
Faza ta, to krótkie ćwiczenia ruchowe przy muzyce o żywym tempie, miłym
nastroju mającym na celu przywrócenie naturalnej aktywności życiowej i
motywacji do działania.
III Opis wybranego projektu
3.1 Ramowy program aktywizacji z zakresu muzykoterapii