2740389623

14

internet jako nowe dobro wspólne > dobra wspólne w naukach społecznych >

„Do pewnego stopnia mianowicie własność powinna być wspólna, zasadniczo jednak musi pozostać prywatną. Bo jeśli każdy troszczy się o swoje, nie będą sobie robić wzajemnie zarzutów i więcej też wytworzą, gdy każdy dla własnej korzyści pracuje...”¹.

Termin commons jest również obecny w literaturze utopijnej, przedstawiającej rozważania na temat idealnych modeli państwa i społeczeństwa. Tam, gdzie nie brak niczego, własność prywatna staje się zbędna, jest wręcz obciążeniem. W swym fundamentalnym dziele Państwo Platon postulował, by najwyższa klasa rządząca nie mogła posiadać żadnych przedmiotów stanowiących własność prywatną. „Waga przypisywana wspólnej własności w licznych przykładach literatury utopijnej dowodzi przekonaniu, że wspólna własność jest etycznie doskonalsza niż rozwiązania prywatne lub publiczne. W doskonałym świecie wszystkie zasoby będą wspólne; jedynym powodem dzielenia świata na części jest niedobór lub niedoskonałości ludzkiej natury”².

Pojęcie commons wpisuje się bardzo dobrze w teorię stanu natury powstałą w XVII wieku, propagowaną przez przedstawicieli filozofii politycznej, takich jak Thomas Hobbes, John Locke czy Jean-Jacques Rousseau. Kategoria stanu natury służyła przedstawieniu genezy państwa, zarysowaniu mitycznego czy też wyjściowego stanu poprzedzającego zawarcie „umowy społecznej”. W warunkach stanu natury nie istniały żadne struktury organizacyjne, nie było również prawa, a co za tym idzie, nie było prawa własności. Wszystkie zasoby materialne społeczności były wspólną własnością.

Termin commons często funkcjonuje również jako synonim domeny (sfery) publicznej³. Pojęcie domeny publicznej jest szczególnie ważne w amerykańskiej tradycji odwołującej się do wolności obywatelskich, wolności słowa i ochrony dorobku kulturowego (dziedzictwa) minionych pokoleń. Stąd pojawiające się rozważania na temat znaczenia i roli wspólnej przestrzeni, jak np. placu miejskiego dla dyskutowania i rozstrzygania

1

   Arystoteles 2004, s. 50.

2

   Cahir 2003, s. 13.

3

   Ostrom, Hess 2001, s. 3.