2740389630

20

internet jako nowe dobro wspólne > dobra wspólne w naukach społecznych >

zasobu tego dobra dostępnego dla innych konsumentów. Typowe przypadki konsumpcji rywalizacyjnej dotyczą takich dóbr, jak chleb czy samochody, natomiast korzystanie ze światła latarni morskiej przez przepływające obok statki będzie miało charakter konsumpcji nierywalizacyjnej. W literaturze socjologicznej częściej stosuje się pojęcie podzielność dóbr (ang. substmctability)^IS;

■ niemożność wykluczenia. W ramach klasycznego mechanizmu rynkowego istnieją skuteczne sposoby wykluczenia nieuprawnionych konsumentów bez ponoszenia wysokich kosztów. Z reguły dobra stają się naszą własnością na skutek wymiany towarowej - kupujemy je za określoną cenę. Z chwilą dokonania opłaty stajemy się właścicielami, co oznacza, że uzyskujemy prawo do decydowania o dalszych sposobach wykorzystania dobra, w tym także do udostępniania go osobom trzecim. Bardzo łatwo zatem wyznaczyć grupę uprawnionych i nieuprawnionych użytkowników, co pociąga za sobą możliwość ograniczenia dostępu tym ostatnim. Właściciel jest jedyną osobą uprawnioną do użytkowania, pozostałe osoby muszą uzyskać jego zgodę, zanim skorzystają z danego dobra. Natomiast pewne dobra mają tę właściwość, że są dostępne dla wszystkich. Nie możemy w prosty sposób, bez ogromnego nakładu sił i środków, zabronić innym korzystania z tych dóbr. Wśród takich dóbr są bez wątpienia świeże powietrze, muzyka, woda w jeziorze, a także telewizja czy biblioteki publiczne. Konsumenci takich dóbr mogą z nich swobodnie korzystać także wtedy, gdy za nie nie płacą, co w sposób oczywisty wpływa na ich skłonność do ponoszenia takich opłat wówczas, gdy mają one charakter obowiązkowy.

Dobra, które łącznie spełniają obydwa kryteria, określane są w ekonomi mianem dóbr publicznych, traktowanych jako przeciwieństwo dóbr prywatnych¹⁹. Dobra publiczne właśnie ze względu na wspomniane ułomności wymagają zaangażowania sektora publicznego w ich produkcję i dostarczanie obywatelom.

¹⁸    Ostrom, Ostrom 1994, s. 160.

¹⁹    Interesujące omówienie problematyki dóbr publicznych w ekonomii można znaleźć w: Stiglitz 2004, s. 150-183.