2740389625

16

internet jako nowe dobro wspólne > dobra wspólne w naukach społecznych >

Dobra wspólne na gruncie nauk prawnych

Res publicae - obiekty będące własnością wszystkich obywateli, co zostało ustanowione przez prawo, np. drogi, porty czy mosty. Istniało przekonanie, że pewne kategorie dóbr nie wymagają stale wysokich inwestycji ani nie będą zbyt podatne na przeciążenia wynikające ze zbyt intensywnego wykorzystywania, dlatego też powinny być własnością obywateli. Carol Rosę podkreśla, że kategoria res publicae bardzo często mylona była z res communes, co wynika z błędnego rozróżniania pomiędzy normatywnymi argumentami przemawiającymi na rzecz upublicznienia pewnych dóbr a „na-turalistyczną” niemożnością sprywatyzowania innych dóbr. Jak zauważa Rosę, tradycja utrzymywania pewnych dóbr w obszarze dóbr publicznych została również przeniesiona na grunt współczesnego prawodawstwa, szczególnie w USA. Chodzi przede wszystkim o zasoby wykorzystywane do transportu, komunikacji i nawigacji. Uzasadnieniem dla utrzymywania otwartego dostępu do tych obiektów jest, jak twierdzi Rosę, problem minimalizowania kosztów transakcyjnych¹⁰. Gdyby drogi składały się z fragmentów należących do różnych właścicieli, trudno byłoby utrzymać ich jednolity charakter i równą użyteczność dla wszystkich obywateli, którzy pragną z nich skorzystać. Jeszcze ważniejszym argumentem przemawiającym za upublicznieniem tych zasobów są korzyści wynikające z rozrastania się sieci publicznych szlaków transportowych. Rosę mówi tu

0    efekcie synergii, czyli wzajemnego potęgowania, lub inaczej o zewnętrznych efektach sieciowych^{1 2}. Im większa sieć dróg publicznych, tym lepsze warunki rozwoju dla handlu i tym większe możliwości komunikacyjne. Sprywatyzowanie dróg i szlaków oznaczałoby znacznie większe trudności w tworzeniu połączeń. Najważniejsza cecha res publicae to synergia wynikająca z ich otwartości. Rosę zauważa również, że res publicae była kategorią niepozbawioną ograniczeń. Właśnie ze względu na potencjalne trudności

1    zagrożenia czyhające na dobra publiczne musiały istnieć jakieś reguły

1

¹⁰    Ibidem, s. 9.

2

   Zagadnienie zewnętrznych efektów sieciowych będzie szczegółowo omówione w rozdziale piątym.