4037603166

nauki. Stadium teoretyczne to natomiast poznawanie istoty faktów i procesów, a także rządzących nimi prawidłowości. Zadaniem ekonomii jest więc formułowanie teorii ekonomicznych, tj. uproszczonych, abstrakcyjnych modeli funkcjonowania obiektywnej rzeczywistości, ujętych w systemy pojęć i twierdzeń teoretycznych. Teorie ekonomiczne, analizujące procesy ekonomiczne, pozwalają-w określonych warunkach i przy określonym stopniu poznania naukowego - na świadome oddziaływanie na procesy gospodarowania.

Należy także podkreślić różnice w pojmowaniu zadań ekonomii przez marksistów i ekonomistów burżuazyjnych. Supremacja społecznych aspektów stosunków produkcji i związana z tym gloryfikacja systemu socjalistycznego, będącego zaprzeczeniem logiki rozwoju społeczeństw ludzkich, stworzyły bariery we właściwym wykorzystaniu ekonomii politycznej. Ekonomii burżuazyjnej obca jest natomiast jej ideologizacja. Ekonomię polityczną sprowadza się bowiem do zasady racjonalnego gospodarowania, a więc od teorii oczekuje się odpowiedzi, jak gospodarować, aby uzyskać maksimum wyników przy określonych nakładach.

Społeczeństwo, dokonując alokacji ograniczonych zasobów między konkurencyjne zastosowania, musi rozwiązać problemy ekonomiczne: „co”, ,jak” i „dla kogo” wytwarzać. Podręcznik ekonomii pod redakcją D. Begga, S. Fischera i R. Dornbuscha prezentuje te zagadnienia na podstawie zachowania się cen na rynku ropy naftowej.

Ceny ropy naftowej są zwyczajowo ustalane w dolarach amerykańskich za baryłkę. Rysunek 1. przedstawia poziom cen ropy w latach 1970-2005.

W latach 1973-1974 ceny ropy naftowej wzrosły trzykrotnie, z 2,90 do 9 doi. za baryłkę. Po łagodniejszym wzroście (1974-1978) zanotowano gwałtowny skok cen z 12 do 30 doi. za baryłkę (1978-1980). Drastyczne zmiany cen w latach 1973-1974 oraz 1978-1980 zyskały miano „szoku cenowego”, nie tylko ze względu na to, że były zaskoczeniem dla gospodarki światowej, ale także z powodu zaburzeń, jakie w niej wywołały - dotychczasowa struktura ukształtowana była przy założeniu taniej ropy naftowej.

Głównym celem niniejszej pracy jest objaśnienie reakcji ludzi na zmiany cen. Kiedy cena towaru wzrasta, konsumenci starają się ograniczać jego zużycie, producenci dążą zaś do zwiększenia sprzedaży. Tego rodzaju reakcje stanowią część procesu, który w społeczeństwach zachodnich określa: „co”, Jak” i „dla kogo” wytwarzać.

Rozważmy najpierw, Jak” wytwarzane są dobra i usługi. W przypadku sześciokrotnego wzrostu ropy (lata 70.) wszystkie przedsiębiorstwa dążyły do ograniczenia zużycia produktów zasilanych ropą naftową. Przemyśl chemiczny wdrażał sztuczne substytuty w miejsce stosowanej do produkcji ropy i jej pochodnych. Przewoźnicy powietrzni poszukiwali paliwowo-oszczędnych samolotów, a w energetyce na większą skalę wykorzystywano turbiny napędzane wę-

14