4130653818

40 ARTYKUŁY

USTALANIE CEN USŁUG INFORMACYJNYCH

Niewiele ośrodków informacji i bibliotek w Polsce osiąga istotne dochody ze sprzedaży usług informacyjnych. Jest ona jednak stopniowo wprowadzana, np. dla usług reprograficznych oraz opartych na zagranicznych bazach danych. W wielu krajach obserwuje się tendencje wprowadzania odpłatności za usługi bibliotek i ośrodków informacji w szerszym zakresie. Uważa się, że „pozytywne podejście do dochodów i zysków może pomóc zmienić tradycyjny obraz ubogiej biblioteki i bibliotekarzy” [15].

W związku z tym, niezbędna stała się znajomość kosztów funkcjonowania biblioteki czy ośrodka informacji oraz kosztów produkcji poszczególnych usług. Służby informacyjne analizują koszty wytwarzania poszczególnych typów usług, uwzględniając koszty bezpośrednio odnoszące się do danej usługi oraz pośrednie. W wyniku analizy oblicza się m.in. całkowity koszt usług i przeciętny koszt jednostkowy. Znajomość kosztów usług jest jedną z podstaw ustalania cen sprzedaży [7, 24].

Placówki informacyjne ustalają, jaką część kosztów usługi powinien ponieść użytkownik. Najczęściej wymaga się zwrotu jedynie kosztów bezpośrednich, a pozostałe koszty są pokrywane z dotacji państwowych. Niektóre służby informacyjne żądają jednak ceny obejmującej koszty całkowite oraz zysk (np. Chemical Abstracts Search) [18].

Przy projektowaniu cen ważna jest znajomość popytu na dane usługi, czyli przewidywanie liczby sprzedawanych usług i elastyczności popytu, tzn. wrażliwości na zmiany cen. Wielu autorów jednak nie widzi praktycznych możliwości badania popytu na usługi informacyjne, chociaż podejmowano studia w tym zakresie [7, 24]. Obserwaqa wpływu cen na liczbę zakupywanych usług informacyjnych w dłuższym okresie może być prowadzona w placówkach o ustabilizowanym profilu usług i działających w odpowiednio ustabilizowanym otoczeniu. Popyt na usługi ulega bowiem wpływom wielu czynników nie związanych z ceną tych usług. Jest on podstawą różnicowania cen z punktu widzenia:

—    jakości usług (np. usługi standardowe tańsze, przygotowywane indywidualnie — droższe),

—    szybkości wykonania (np. usługi zamawiane telefonicznie droższe, pisemnie — tańsze, usługi ekspresowe),

—    miejsca udostępniania (udostępnianie na miejscu lub dostarczanie pod określony adres),

—    czasu udostępniania informacji (np. w dni robocze usługi tańsze, a w dni wolne — droższe),

—    użytkownika usług (np. dla studentów lub nowych klientów — niższe ceny, przedsiębiorstw handlowych i przemysłowych — wyższe).

Należy podkreślić, że zróżnicowanie cen bezpośrednio nie wiąże się z kosztami produkqi.

W przypadku korzystania z udostępnianych Online baz danych bibliograficznych różnicowanie cen polega na wprowadzaniu określonych limitów