11414

Świętego na język polski, dokonane z różnych pozycji wyznaniowych. Sprawa była wysokiej rangi ponieważ niuanse subtelności przekładu wpływały na interpretację znaczeniową i tak przekład Lutra w porównaniu z Wulgatą (przekład św. Hieronima z IV w. - na łacinę przełożył wszystkie znane wówczas księgi i utworzył kanon biblijny) okazało się, że jest ok. 3 tysięcy zmian interpretacyjnych, a do najbardziej jaskrawych należy zmiana w stosunku do wiary i dobiych uczynków:

W - człowiek może osiągnąć zbawienie przez wiarę i dobre uczynki

1* - tłumacząc wprowadził tylko wiarę (zbawienie można wprowadzić tylko przez wiarę) - Allen

- zmiana doktrynalna. W literaturze polskiej odzwierciedleniem tego problemu jest tekst M.

Reja „Kupiec” gdzie tytułowy bohater staje na Sądzie Ostatecznym Dzięki przekładom Pisma Świętego na języki narodowe, te ostatnie doskonalą się. Obok przekładów pod wpływem reformacji pojawia się bogata literatura polemiczna. Kościół Katolicki podejmuje polemikę i w języku łacińskim i polskim co sprawia, że piśmiennictwo się wzbogaca. Następuje w tym czasie znany rozwój kaznodziejstwa. Piszą nie tylko duchowni ale i ludzie świeccy. Kazania zbierano w zbiory, np. Rej opublikował zbiór pt. „Postylla” - wyraz pochodzenia łacińskiego post czyli po, illa -Słowo Boże, Ewangelia; w domyśle - post illa verba - po tych słowach (następuje kazanie). Zbiór kazań Reja cieszył się ogromnym powodzeniem. Był to czas wielkiego ruchu umysłowego. Nieporozumieniem jest nazywanie renesansu epoką świecką ponieważ nastąpiło wręcz pogłębienie życia religijnego. Pod wpływem reformacji tworzy się intelektualna postawa wiary. Pojawia się w tym czasie piśmiennictwo bardzo silnie związane z par en etyką (paraneza - dawanie przykładów) - nurt pisma dydaktycznego. Ten dział piśmiennictwa zrodził się pod wpływem rozbudzonego zainteresowania problemami moralnymi i etycznymi. Jego celem było stworzenie postaw, ideałów życiowych, podsunięcie wzorów postępowania i zachowania. Stworzono idealny wizerunek władcy i urzędnika państwowego. W tym czasie pojawiają się w literaturze polskiej dwa wzory:

1)    wzór stworzony przez Łukasza Górnickiego w „Dworzaninie Polskim” - parafraza utworu włoskiego ale zmodyfikowany i spolonizowany, ukazywał wizerunek dworzanina idealnego <r 1566.

2)    Rej - „Żywot człowieka poczciwego” - wizerunek idealnego szlachcica ziemianina Górnicki stworzył ideał wyrastający z wzorów europejskich, natomiast Rej - z zaściankowych. PODSUMOWANIE II OKRESU - całość literatury tego czasu rozwija się w 3 nurtach:

a) humanistyczno-elitarnym: Kochanowski, Górnicki - jest kontynuacją, poprzedzony okresem łaciński; łączy łacinę i język polski

b)    humanistyczno-sarmacki - w którym wykształca się dążenie do przystosowania średnio wykształconych warstw społecznych do odbioru literatury europejskiej. W tym nurcie pisze Rej (uznawany za jego twórcę) pisze po polsku, zna literaturę obcą, dokonał świadomego wyboru drogi twórczości, chciał zbliżyć poziom literatury polskiej do europejskiej. Przez to, że pisał po polsku był przez swoich współczesnych niejednoznacznie odbierany.

c)    Dopularno-mieszczańsko-Dlebeiski (1540-70) - nurt anonimowy, powstają opowiadania i opowieści podejmujące tematykę historyczną.

III OKRES - ok. 1570-1586

s) wygasa w linii męskiej dynastia Jagiellonów, w 1572 umiera Zygmunt August, bezpośrednio po nim panuje Henryk III Walezy. Dynastia powróci w postaci Anny Jagiellonki, która była nie tylko małżonka króla (Stefana Batorego) ale miała tytuł Króla Polski.

b)    następcą Stefana Batorego był Zygmunt III Waza (jego ojcem był Książe szwedzki, a matką Katarzyna Jagiellonka - córka Zygmunta Starego). Waza był po kądzieli reprezentantem dynastii Jagiellonów

c)    następca - wnuk Zygmunta Starego - Władysław IV Waza, następnie Jan Kazimierz, kolejny syn Zygmunta III Wazy.

d)    po abdykacji (1668) Jana Kazimierza wygasa dynastia Jagiellonów (po kądzieli).

e)    1572 - śmierć Zygmunta Augusta; ten fakt pociągnął określone następstwa - w jaki sposób wyłonić nowego władcę (do tej pory tron dziedziczył syn albo brat) oraz: kto więc powinien sprawować władzę w okresie tzw. interregio (między wyborem króla). Te dwa problemy pociągnęły za sobą rozwój literatury politycznej (publicystyki polskiej), powstają liczne pisma podejmujące te pytania. Zaczęto wysuwać kandydatów, a każda kandydatura powodowała polemikę. Pokazywano słabe strony decyzji elekcyjnej oraz jej zalety. Rozważano sprawę osoby Interrexa (czy ma być to Prymas, czy Kanclerze, czy Podkanclerzy). W tych sporach odzywały się sympatie wyznaniowe, w końcu władcą został