1165

Przedstawione powyżej wyniki wskazują, że w naszej uproszczonej gospodarce, (podobnie rzecz miałaby się w każdej innej bardziej skomplikowanej), doszło do zasadniczych rozstrzygnięć - co?, jak? i dla kogo? Ekonomia nie może ograniczać się li tylko do opisów. Ekonomię interesuje nie tylko, co się stało, ale również, a może przede wszystkim, dlaczego w gospodarce ukształtowały się takie a nie inne wielkości oraz w jaki sposób doszło do takich a nie innych ustaleń?

Aby ekonomia mogła sprostać temu wyzwaniu musi umieć w pozornym chaosie zdarzeń gospodarczych wykryć występujące w nich regularności i prawidłowości poznać rządzące nimi prawa przedstawić ich mechanizmy i skutki.

Pierwszym krokiem w tym kierunku będzie dokładniejsze przyjrzenie się procesom ekonomicznym

Procesy gospodarcze

Każde społeczeństwo w celu zaspokojenia potrzeb swoich członków wytwarza przy pomocy stojących do jego dyspozycji czynników wytwórczych dobra i usługi, wymienia między sobą efekty swojej pracy, dzieli miedzy swoich członków to, co zostało wytworzone i wreszcie, wytworzone dobra i usługi zużywa zaspakajając swoje potrzeby.

Poznanie bardzo różnorodnych przejawów aktywności ekonomicznej ludzi oraz ich skutków stanie się łatwiejsze, jeżeli każdą z nich zakwalifikujemy do jednego z czterech typów tej działalności:

❖    produkcji,

❖    podziału

❖    wymiany

❖    konsumpcji

i następnie poddamy je dokładniejszemu opisowi. Posłużymy się jeszcze raz przykładem średniowiecznej rodziny chłopskiej. Przedstawiona a powyżej tabela ilustruje w uproszczony sposób zachodzące w gospodarce procesy.

Z zamieszczonych w niej liczb wynika, że po zasianiu 2 q ziarna i przepracowaniu na należącym do pana feudalnego polu 200 dniówek, rodzina chłopska wyprodukowała 20 q zboża. Wytworzoną produkcją podzieliła się z panem feudalnym i księdzem. Z pozostałych do jej dyspozycji 10 kwintali - 3 z nich wymieniła na nie wytwarzane przez siebie, ale potrzebne jej do życia: ubrania, buty i sól. Te, uzyskane dzięki wymianie, dobra zużyła, w celu zaspokojenia bieżących potrzeb konsumpcyjnych, a ponadto na cele konsumpcyjne zużyła ona 5 q zboża np. wypiekając chleb: czy przetwarzając je w inny sposób. Wreszcie rodzina nasza przeznaczyła 2 q na ponowne zasiewy, by powtórzyć kolejny cykl produkcyjny.

Z przedstawionego powyżej przykładu wynika, że rodzina ta uczestniczyła w czterech podstawowych zjawiskach gospodarczych a mianowicie: w produkcji, podziale, wymianie i zużywaniu wytwarzanych w badanym okresie dóbr. Te cztery wyżej wymienione zjawiska powtarzają się właściwie od zarania ludzkości do dnia dzisiejszego z taką regularnością, że musiały zwrócić na siebie uwagę badaczy społeczeństwa i stać się przedmiotem ich zainteresowania. Jeżeli badaczy tych nazwiemy umownie, bez bliższych wyjaśnień ekonomistami, to bez wątpienia zjawiska produkcji wymiany podziału i zużycia stanowić będą przedmiot zainteresowania uprawianej przez nich nauki, którą nazwiemy ekonomią. Stale, regularnie powtarzające się zjawiska będziemy nazywać w dalszych analizach procesami gospodarczymi. Przedmiotem zainteresowania ekonomii są zatem procesy produkcji, podziału wymiany i zużycia. Przyjrzyjmy się im bliżej

Produkcja

Produkcja to proces, w którym zatrudnia się, tzn. łączy i zużywa w oparciu o znane producentowi sposoby, stojące do jego dyspozycji czynniki wytwórcze (pracę, ziemię i kapitał). Każde społeczeństwo ludzkie, (ale również niektóre „społeczeństwa" zwierząt np., pszczoły), choćby najbardziej prymitywne, coś produkuje. Zbieractwo łowiectwo czy myślistwo uprawiane w społeczeństwach pierwotnych to też swego rodzaju formy produkcji.

Produkcja dostarcza zarówno wyroby w konkretnej materialnej postaci, jak i produkty niematerialne, czyli usługi. Jej celem jest wytworzenia dóbr i usług zaspokajających