14931

Wspólnym „mechanizmem zapłonowym" dla wewnątrzpochodnych szlaków fibrynolizy i krzepnięcia, a także kininogenezy, jest aktywacja czynników kontaktu XII i prekalikreiny. Kalikreina bowiem degraduje cz. XII do tzw. cz. pXIIa lub cz. XIIf — dwułańcuchowej proteazy o m.cz. 28 kD, która ma znikomą aktywność w krzepnięciu, lecz wydajnie aktywuje plazminogen. Kalikreina ma ponadto nie tylko pewną zdolność bezpośredniej aktywacji plazminogenu, ale także przekształca prekursor urokinazy — prourokinazę w czynny aktywator.

Pod pojęciem układu zewnątrzpochodnego rozumie się przekształcenie plazminogenu w plazminę przez aktywatory pochodzące z tkanek, a mianowicie aktywator typu tkankowego (tissue-type plasminogen activator — t-PA) i typu urokinazy (urokinase-type plasminogen activator — u-PA). Zgodne są poglądy, że aktywacja za pośrednictwem t-PA i u-PA ma w fizjopatologii większe znaczenie niż aktywacja przez kontakt.

Plazminogen (PLG) jest białkiem jednołańcuchowym. W natywnej postaci jego resztą N-końcową jest kwas glutaminowy, stąd nazwa glu-plazminogen. Jest on łatwo przekształcany na drodze ograniczonej proteolizy przez plazminę w lys-plazminogen, którego N-końcowym aminokwasem jest lizyna. Krótszy o 76 lub 77 aminokwasów lys-PLG jest 10-20 razy bardziej podatny na aktywację do plazminy niż natywny zy-mogen. Mechanizmem powstawania plazminy jest hydroliza wiązania peptydowego pomiędzy argininą 560 i waliną 561 w cząsteczce PLG. Dwa łańcuchy pozostają zawiązane mostkiem S-S. W obszarach bliskich N-końca PLG i plazminy jest zlokalizowanych 5 kringle, a w nich tzw. miejsca wiążące lizynę. Te miejsca determinują w głównej mierze powinowactwo PLG i plazminy do fibtyny. Podłożem hamowania fibrynolizy przez kwas e-aminokapronowy (EACA) i traneksamowy jest konkurencja o miejsca wiążące lizynę i blokowanie do nich dostępu.

Plazmina jest proteazą serynową o szerokiej specyficzności. Trawi ona wiele endogennych białek uczestniczących w hemostazie: fibrynę, fibrynogen, czynniki XII, V i VIII, vWf oraz glikoproteiny powierzchni płytek. Produkty degradacji

2