1953

iiie jest objęta art 21 § 2 KK, a więc ta osoba odpowiada za zwykle zabójstwo umyślne (art 148 § 1 KK), chyba że wypełni znamiona morderstwa (art. 148 § 2 KK).

Dwie osoby, działając wspólnie i w porozumieniu, narażają na bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty życia dziecko jednej z nich, zabierając je na niebezpieczną wspinaczkę. Ojciec dziecka odpowiadać będzie z art 160 § 2 KK, ponieważ ma wymaganą tym przepisem cechę indywidualizującą (tj. ciąży na nim obowiązek opieki), natomiast dnigi uczestnik wspinaczki również odpowiada za typ kwalifikowany z art 160 § 2 KK. jeżeli wiedział, że jego współtowarzysz jest ojcem dziecka.

Współsprawstwo nie zachodzi, jeżeli dwie osoby popełniają przestępstwa w tym samym czasie i miejscu, ale niezależnie od siebie, np. w czasie zamieszek ulicznych kilka osób, nie porozumiewając się ze sobą, plądruje ten sam sklep. Jest to sprawstwo równoległe.

Sprawstwo kierownicze - za sprawstwo odpowiada, wg art. 18 § 1 KK, także ten, „kto kieruje wykonaniem czynu zabronionego przez inną osobę lub wykorzystując uzależnienie innej osoby, poleca jej wykonanie takiego czynu". Forma ta pozwala traktować jako sprawcę również takiej osoby, która własnym działaniem nie wypełnia znamion pizestępstwa, ale jej zachowanie się jest czymś więcej niż tylko podżeganiem lub pomocnictwem. Określone w art. 18 § 1 sprawstwo kierownicze występuje w dwóch odmianach.

Może to być sprawstwo kierownicze sensu stricto lub sprawstwo kierownicze w formie polecenia wykonania czynu zabronionego, nie musi ono (chociaż może) łączyć się z zapoczątkowaniem akcji przestępczej przez wydanie odpowiedniego polecenia. Jego istotą jest pewne podporządkowanie wykonawców sprawcy kierowniczemu, które może wprawdzie wynikać z formalnego podporządkowania (stosunek przełożony - podwładny) lub może łączyć się z uznaniem autorytetu osoby kierującej lub jej przewagi intelektualnej albo też faktycznej władzy w ramach organizacji przestępczej. Umożliwia to sprawcy kierowniczemu wydawanie poleceń co do sposobu prowadzenia akcji przestępczej, ewentualnie jej przerwania. Druga postać sprawstwa kierowniczego polega na wydaniu polecenia wykonania czynu przez wykorzystanie uzależnienia wykonawcy od polecającego. Może to być zależność urzędowa (polecenie służbowe) lub wynikające z podporządkowania w wojsku (forma rozkazu), ale może to też być uzależnienie czysto faktyczne, np. uzależnienie narkomana od osoby dysponującej narkotykami.

W teorii prawa karnego znane jest pojęcie sprawstwa pośredniego, polegającego na popełnieniu przestępstwa za pośrednictwem innej osoby. Polski Kodeks Kamy nie wspomina o tej formie popełnienia przestępstwa, przewidując jedynie szczególną odmianę sprawstwa pośredniego, jaką jest sprawstwo kierownicze. Doktryna prawa karnego w Polsce przyjmuje więc, że sytuacja nazywana sprawstwem pośrednim powinna być traktowana jako podżeganie lub pomocnictwo. Przykład: Pewna osoba umawia się z inną, że zapłaci jej za zabicie trzeciej osoby. Jeżeli ta osoba nie kieruje działaniem płatnego zabójcy, to jego czyn zakwalifikujemy jako podżeganie do zabójstwa, a nie jako sprawstwo. Rozwiązanie takie, jak w podanym przykładzie, nie jest jednak możliwe przy przestępstwach nieumyślnych, ponieważ jest rzeczą sporną, czy polskie prawo karne przewiduje podżeganie i pomocnictwo w takich przypadkach. W związku z tym, w orzecznictwie Sądu Najwyższego dopuszcza się możliwość zakwalifikowania czynu osoby, przyczyniającej się do nieumyślnego przestępstwa innej osoby, jako sprawstwa. Jeżeli np. ktoś lekkomyślnie udostępnia swój samochód osobie nie mającej odpowiednich umiejętności lub nietrzeźwej i osoba ta spowoduje wypadek ze skutkiem śmiertelnym, to udostępniający może być potraktowany jako pośredni sprawca nieumyślnego spowodowania śmierci.

Odpowiedzialność osób popełniających czyn zabroniony w konfiguracji wieloosobowej wymienionej w art. 18 § 1 KK (tj. współsprawców, sprawców kierowniczych oraz osób ptzez nich kierowanych) określa przede art 20 KK. Mówi on, że każdy ze współdziałających odpowiada w granicach swojej umyślności lub nieumyślności, statuuje zasadę indywidualizacji winy. W konsekwencji, jeżeli dwaj współsprawcy np. wywołali wspólnie śmierć człowieka, przy czym jeden z nich działał nieumyślnie, dnigi zaś godził się na śmierć ofiary - zgodnie z art. 20 odpowiadać będą odpowiednio za nieumyślne spowodowanie śmierci i za umyślne zabójstwo. Określona w art 20 zasada nie pozwala też karać za eksces współdziałającego, np. jeżeli sprawca kierowniczy polecił osobie od niego uzależnień dokonać pobicia ofiary, a wykonawca pozbawi ją życia - to takie przekroczenie granic polecenia nie obciąża sprawcy kierowniczego, ponieważ wykraczało to poza granice jego zamiaru. Wyłączenie odpowiedzialności za eksces drugiej osoby dotyczy też podżegacza i pomocnika. Do wszystkich współdziałających wymienionych w art. 18 § 1 KK odnoszą się przepisy o