Regresja - odczuwanie swojej tożsamości na niższym, bardziej prymitywnym poziomie.
• Doświadczenie seksualne (zatarcie granicy między sobą a partnerem)
• Reakcja na frustrację
• Forma adaptacyjna: regresja w służbie ego (np. zatracenie tożsamości w tłumie na koncercie)
Progresja - motywacja do podtrzymania poczucia tożsamości
2. Faza symbiozy (2-6 mc) - następuje po fazie autystycznej (pierwsze 2 m-ce) i charakteryzuje się:
• Słabym poczuciem egzystencji
• Posiada dwie formy: interpersonalną i intrapsychiczną
• Wg Angela symbioza to intrapsychiczny stan połączenia reprezentacji własnej osoby i obiektu uczuć
• Wg Freuda symbioza to poczucie jedności z matką
• Wg Giovacchiniego symbioza to stadium, w którym dziecko nie odczuwa swojej odrębności od świata
• Wg Mahlera matka i dziecko tworzą wspólny system o wspólnych granicach
• Dziecko wchodzi w tę fazę, gdy zaczyna przejawiać pierwsze zachowania społeczne np. uśmiech
• Ważny jest emocjonalny związek z matką, kontakt wzrokowy dziecka z nią itd.
3. Faza separacji (4-6 mc do 3 r. ż.) - dziecko zyskuje podstawy poczucia odrębności
• Występuje w tej fazie lęk separacyjny (7/8 mc)
• Niewysoki stopień frustracji sprzyja lepszemu rozwojowi
• Ok 1 r. ż. dziecko wkracza w fazę protestu, akcentując swoją odrębność przez ciągłą negację zdania rodziców
• Trening czystości odgrywa ważną rolę w kształtowaniu się poczucia odrębności
• Dalszy rozwój zdolności lokomocyjnych, który pozwala na oddalanie się od matki
Subfazy separacji:
• Pierwsza subfaza (różnicowanie), ok 6 mc-a: eksperymentowanie z ciałem matki, odpychanie się, ciągnięcie za włosy.
• Druga subfaza (praktykowanie): wzrost zdolności lokomocyjnych pozwala oddalać się od matki, wchodzić w inne interakcje ze światem zewnętrznym; jednak matka nadal jest bezpieczną bazą.