26146

Tworzy się strukturę pionową - warstwy ułożone są ze względu na prestiż. Pozycje ważne i trudne do obsadzenia, wymagające specyficznego przygotowania (wykształcenia) lub zdolności (talentu), znajdują się na najwyższym poziomie liierarchii. W strukturze poziomej na jednym poziomie układa się jednostki o podobnej funkcjonalności, ale ich pozycja zależy od stopnia ważności i niezastąpienia. Im bardziej powszechna rola, tym więcej osób zmieści się na danym poziomie.

Teorii tej zarzuca się nie wyjaśnianie sytuacji szczegółowych, duży stopień ogólności. W modelu nie uwzględniono natuiy ludzkiej. Autorzy nie wzięli pod uwagę dziedziczności np. dzieci prawników mają łatwiejszą drogę do kariery, nawet w stosunku do zdolniejszych od nich jednostek. Kadry nie są dobierane funkcjonalnie, działają swego rodzaju kasty -prawników, lekarzy, polityków.

Po fali krytyki Davies zmodyfikował teorię, wymieniając dwie drogi prowadzące do pozycji ważnych i dobrze nagradzanych:

-    dziedziczenie pozycji po rodzicach

-    poprzez własny wysiłek

Te dwie drogi występują we wszystkich społeczeństwach - nie ma pozycji tylko przypisanych lub tylko osiąganych.

Schemat ekonomiczny

Teoria ta wiąże powstanie stratyfikacji społecznej z procesem zdobywania kapitałów, z posiadaniem bądź dostępem do pewnych dóbr. Na podstawie kryterium ekonomicznego wyodrębniana jest tzw. klasa społeczna - uznawana za wytwór stosunków gospodarczych epoki industrializmu.

Saint-Simon podzielił społeczeństwo na klasy: produkcyjną-pracującą (uwaga: złożoną również z przemysłowców, kupców, bankierów - inaczej niż u Babeufa) oraz nieprodukcyjną

-    żyjącą z czyjejś pracy.

Touraine wyróżnił klasy ze względu na pełnione role: decydentów (zarządzający, planiści) oraz biernych wykonawców.

K. Marks wyodrębnił klasy ze względu m.in. na stosunek do środków produkcji: posiadający i nie posiadający środków produkcji.

M. Weber wprowadził do koncepcji Marksa ważny aspekt: pozaekonomiczne czynniki kulturowe. To świadomość kształtuje byt, a nie byt świadomość. Jako przykład przedstawił religię protestancką. Bogactwo jest pochodną kultury.

Schemat gradacyjny

Jest to schemat wieloczłonowy, który przedstawia społeczeństwo jako układ warstwowy kilku (co najmniej trzech) klas, z których każda jest pod takim samym względem wyższa lub niższa od innych. Rozróżniamy dwie wersje schematu gradacji: prostą i syntetyczną.

Schemat gradacji prostej opiera się na założeniu, że system wyższych i niższych klas jest wynikiem stopniowania jakiejś obiektywnie wymierzalnej cechy - zamożności. O gradacji prostej decyduje jedno kryterium.