26407

związku państw do których zaliczano Niemcy i państwa leżące na wsch. i płd wsch. które znajdowały by się pod ich gospodarczą hegemonią. Tomas Masaryk z wykształcenia socjolog, filozof przeciwstawiał się natomiast niemieckiej koncepcji interpretując Europę Środkową jako „szczególną strefę małych narodów”. Rozciąga się ona na północy od Finlandii po Grecję na południu i od Niemiec na zachodzie po Rosję na wschodzie. Inna z kolei definicja zaprezentowana została przez amerykańskich historyków. Uważali oni bowiem, iż granice na zachodzie wyznacza zasięg wpływów ludów języka niemieckiego i włoskiego, natomiast na wschodzie granice terytorium ZSRR. Warto jeszcze zwrócić uwagę na wydawane na Zachodzie Starego Kontynentu mapy. Zatytułowane Europa Środkowa pokazują obszar ciągnący się od brzegów Wielkiej Brytanii obejmujący terytoria państw Beneluksu, Niemiec, Szwajcarii i Austrii, kończąc się na przecięciu terytoriów Polski, Słowacji i Węgier.

Z powyższego przeglądu Andrzej Czarnocki wysuwa wnioski, że aby uniknąć nieporozumień, lepiej jest używać pojęcia „Europa Środkowo-Wschodnia”, które w ówczesnym czasie stało się stwierdzeniem popularniejszym. Istnieje bowiem wschodnia i zachodnia Europa Środkowa. Kraje należące do części zachodniej to Niemcy, Austria, Szwajcaria oraz państwa Beneluksu, stanowiące geopolityczną część zachodu i stąd jej wyodrębnienie nie ma użyteczności poznawczej w dziedzinie stosunków międzynarodowych. Europa Środkowo-Wschodnia natomiast tę właściwość posiada, chodzi tu bowiem o państwa postkomunistyczne pomiędzy obszarem U nil Europejskiej i NATO a Białorusią i Ukrainą (Ciechy, Słowacja, Węgry, Słowenia, Litwa, Łotwa, Estonia, Chorwacja).

Europa Środkowo-Wschodnia w ujęciu kulturowym i historycznym

Próby wyodrębnienia Europy Środkowo-Wschodniej na podstawie kryteriów kulturowych i historycznych, mają na celu wyrażenie swoistości i odrębności. Istotne jest w takim razie pytanie, na czym ta indywidualność miała polegać i czy uzasadnia ona rzeczywistą odrębność tego regionu? Profesor Jerzy Tomaszewski specyfikę Środkowo-Wschodniej części Europy, widzi głownie w zacofaniu poziomu cywilizacyjnego względem Zachodu. Uważa, że ziemie białoruskie i ukraińskie stanowią pogranicze między Europą Środkową a Wschodnią. Zachodnie części znajdują się w granicach Polski Litwy Łotwy i Estonii. W okresie międzywojennym państwa te posiadały wiele cech (społecznych, ekonomicznych, politycznych), które wiązały je z Europą Środkową. W szerszej jednak perspektywie dominują tu relację skłaniające do zaliczenia tych terenów do Europy Wschodniej. Tomaszewski zalicza do środkowej części starego kontynentu także Finlandię, natomiast do obszarów granic południowych Rumunię, Bułgarię, ówczesną Jugosławię i Albanię. Profesor Kisielewski zgadza się z poglądami wyżej wymienionego pana tylko co do granic wschodnich i zachodnich. Obszary południowej części Środkowej Europy są inaczej definiowane. Kwestia byłej Jugosławii według niego budzi poważne wątpliwości gdyż „kulturowe i polityczne stosunki w tym kraju są zbyt skomplikowane i niepewne, aby udzielić pozytywnej odpowiedzi”. Wyjątek