26479

Duży wpływ' na kształtowanie postaw religijnych dzieci i młodzież)’ miały uroczystości domowe oraz udział w liturgii kościoła, a okazji takich było wiele (święta kościelne. clirzty. ślub w rodzinie i sąsiedztwie). Do wspólnie spędzanych świąt przez całą rodzinę należały przede wszystkim Wielkanoc i Boże Narodzenie (wigilia - „Wilija" jak mawiali Galicjanie; pasterka, jasełka). Jeśli do kościoła było blisko, uczestnictwo w liturgii było częstsze (na msze chodzono całą rodziną, a na inne nabożeństwa najczęściej z matką). Wyrabianiu świadomości religijnej sprzyjały także emblematy religijne (znaki krzyża, obrazy świętych), gdzie w centralnym miejscu w domu stawiano na ogół wizerunek Matki Boskiej Częstochowskiej (powodem tego był silny wpływ kultu maryjnego w Galicji). Elementy religijne były mocno wplecione w życie rodzinne, gdzie pojawiały się modlitw)' przed posiłkami, błogosławieństwa przed wyjazdem dzieci do szkół po wakacjach, przed śmiercią, ale również błogosławieństwa bez specjalnych okazji, takie jakie otrzymała wnuczka Aleksandra Fredry - Maria Szcmbckowa:Nieograniczoną miłością składam dłoń na twojej główce, kochana \6mi, droga moja wnuczko i błagam Wszechmogącego, aby cię obdarzył lńezachwianą wiarą czystym zawsze sumieniem, chęcią do pracy -wreszcie aby ci użyczał wszelkiej pomyślności, jaka ty lko ir tym tyciu udziałem być może. Przekazuję ci miłość, jaką kochałem twoich rodziców. Błogosławię cię kochane dziecię, ir imię Ojca i Syna i Ducha Świętego Amen ”. Kształtowanie postaw patriotycznych w epoce autonomicznej

Po powstaniu styczniowym (1863) społeczeństwo Galicji uległo ogólnemu przygnębieniu, żałoba narodowa sprawiła, że matki i babki chodziły w czarnych sukniach (nawet i do końca swojego życia), a tym samym cała generacjach wówczas młodych ludzi wychowała się w gorącym patriotyzmie (ale i smutku, gdzie młodzi mieli tego już dosyć). Zrozumienie trudnych opowieści ułatwiała nauka poglądowa, do której zaliczano dzieła malarskie przedstawiające ważne, historyczne i symboliczne zarazem wydarzenia.

Wytworzył się inny model patriotyzmu, głosząc)' hasła pozytywizmu (konieczność prac)' realnej, zapewniającej przede wszystkim egzystencję materialną i podniesienie dobrobytu ogólnego), który sprawił, że odsunięto w daleką przyszłość możliwość spełnienia idee niepodległości u Polaków. Patriotyzm przybrał charakter lojalizmu, jakże odmienny niż w czasach wcześniejszych i streszczał się w znanej formule autorstwa Adama Potockiego: „...przy Tobie Najjaśniejszy Panie stoimy i stać chcemy”.

Wychowanie religijne i patriotyczne przenikały się wzajemnie. Pogląd, że patriota to na ogół człowiek bogobojny, a pobożny to i miłujący ojczyznę, był niezwykle popularny. Aby być uznanym za patriotę, należało koniecznie być człowiekiem zaangażowanym religijnie.

Pedagodzy galicyjscy zalecali u sdryłku autonomii kształtowanie postaw patriotycznych według wzorów wypracowanych przez poprzednie pokolenie. Od wczesnej młodości powinny dzieci dowiadywać się o dziejach swego narodu. o znakomitych mężach zasłużonych ojczyźnie, o wielkich bojownikach, uczonych, poetach, malarzach, wynalazcach, itd. Zalecano również poznawanie obyczajów, pieśni i tradycji narodowych. Ważną rolę odgrywał również język polski, gdzie w rodzinie należało porozumiewać się tylko i wyłącznie przy pomocy tego języka. Pod koniec XIX w. odżyły nadzieje na odzyskanie niepodległości, był to czas wzmożonego ducha narodowego, zmienił się model wychowawczy, a rodziny różnych warstw społecznych Galicji na nowo kierowały uwagę dzieci i młodzieży ku polskości.

Kształtowanie postaw religijnych w epoce autonomicznej

W epoce autonomicznej wiele spośród fonu religijności istniejących wcześnie przetrwało, ale jednocześnie moralność w społeczeństwie podupadła. Szczególnie krytycznie osądzano postawy ojców, którzy nie wspierali w staraniach o wychowanie religijne swych małżonek

Antoni Zieliński zalecał aby uczyć dziecko religijności od momentu, w którym zaczynało mówić. Trzeba je uczyć znaku krzyża i prostych słów, odmawiać je rano i wieczorem, a potem powinna nastąpić nauka pacierza, gdzie dziecko ma powtarzać słowa za matką, wymawiając je wyraźnie. Do 6 roku życia powinno pozostawać pod wpływem najbliższego otoczenia. Dziecko w wieku szkolnym powinno rano i wieczorem głośno odmawiać pacierz, a przed nauką i jakimikolwiek czynnościami wzywać błogosławieństwa bożego. Razem z postawą religijności rodzice muszą wpajać patriotyzm (pomagać w tym powinna literatura, np. Poczet Królów Polskich Jana Matejki).

Rodziny, w których przodkowie charakteryzowali się postawami patriotycznymi, kształtował)’ na ogół w ten sam sposób swoje dzieci. Jeśli dziad lub pradziad brał udział w powstaniu kościuszkowskim czy kampanii napoleońskiej, to syn na ogół uczestniczył w powstaniu listopadowym, wydarzeniach z lat 1846-1848. a wnuk walczył w postaniu styczniowym. Rodzin o takiej tradycji było na terenie Galicji niemało, a obok pamiątek, obrazów, pieśni i opowiadań same postawy przedstawicieli dalszej i bliższej familii pobudzały do patriotyzmu.