2691

się w określonych sytuacjach i sterujące wykonywaniem pewnych prostych czynności.

Na podstawie analizy statystycznej wyróżni) dwa główne typy osobowości stanowiące dwubiegunowe wymiary.

Ekstrawersja - introwersja Stabilność emocjonalna - Neurotyzm

Do wymienionych wymiarów dołączy) jeszcze dwa, a mianowicie psychotyzm i inteligencję.

Do pomiaru osobowości opracował serię kwestionariuszy. Najnowsza wersja licząca 100 pozycji nosi nazwę Eysanck Personality Questionary- revised form w skrócie EPQ-R. Za pomocą kwestionariusza można mierzyć neurotyzm, ekstrawersję i psychotyzm. Dodatkowo jest dołączona skala L, badająca nasilenie u osoby badanej potrzeby aprobaty społecznej.

Pojęcie ekstrawersja-introwersja zostało pierwotnie stworzone przez C. Junga. Introwersja omarza ogólna nastawienie do wewnątrz na przeżywanie wewnętrzne, powściągliwość, nietowarzyskość, zamykanie się w sobie. Ekstrawersja jest przeciwieństwem i oznacza towarzyskość, impulsywność, łatwość nawiązywania kontaktów. Neurotyczność oznacza dużą chwiejność emocjonalną nadwrażliwość emocjonalną, skłonność do załamania się w sytuacjach trudnych. Przeciwstawieniem jej jest równowaga emocjonalna i odporność na zagrożenia.

Psychotyzm został najsłabiej zdefiniowany. Ogólnie chodzi tu o takie cechy jak zmienność nastroju, podejrzliwość, skłonność do urojeń, niechęć a nawet wrogość do ludzi.

4.    Poznawcze teorie osobowości

Według koncepcji poznawczych zachowanie człowieka jest całkowicie sterowane przez informacje pochodzące ze środowiska oraz zakodowane i utrwalone w pamięci. W sterowaniu wewnętrznym decydują tzw. struktury poznawcze Struktury poznawcze - system informacji o świecie zewnętrznym i o własnej osobie oraz relacjach między osobą a światem, które są usystematyzowane i zakodowane w pamięci trwałej człowieka. Można je również określić jako organizację minionego doświadczenia danej jednostki. Struktury poznawcze tworzą system albo sieć. Osobowość to organizacja informacji zakodowanych w pamięci, to całkowite doświadczenie jednostki. Struktury poznawcze nie odnoszą się tylko do informacji o zdarzeniach, stanach i sytuacjach, lecz obejmują również emocje. Struktury poznawcza sterują dopływem informacji o otoczeniu i własnej osobie oraz o programach dzielenia, które służą realizacji planowanych celów. Struktury dają również jednostce poczucie własnej tożsamości oraz orientację w otaczającym ją świecie. Decyduje tu przeszłe doświadczenie, zakodowana w pamięci historia życia jednostki, która umożliwia człowiekowi spostrzeganie swej tożsamości oraz swego umiejscowienia w świecie.

5.    Osobowość jako system doświadczenia jednostki

Psychologia naukowa zajmuje się opisem oraz wyjaśnianiem przyczyn odrębności i niepowtarzalności zachowań poszczególnych jednostek. Teorie osobowości akcentują pewne problemy jako szczególnie istotne. Są to czynniki decydujące o celowym zachowaniu, kierowaniu własnym działaniem, stałości zachowania, czy wreszcie leżące u podstaw różnic indywidualnych w zachowaniu.

Obecnie w sposób syntetyczny scharakteryzujemy struktury i mechanizmy funkcjonowania, a także pewne aspekty formowania się i rozwoju osobowości na

2