27387

Winę ma dwa elementy: obiektywny - bezprawność oraz subiektywny - wina w ścisłym tego słowa znaczeniu

Za czyn zawiniony może uchodzić jedynie takie zachowanie się człowieka, które jest zarazem bezprawne, czyli niezgodne z porządkiem prawnym, jak:

•    naruszenia wyrażonych w przepisach nakazów lub zakazów adresowanych do ogółu

•    naruszenia zasad współżycia społecznego

Okoliczności, które zwalniają sprawce deliktu z odpowiedzialności to:

•    brak wymaganego wieku (osoba do 13 lat) - art. 426

•    niepoczytalność sprawcy, czyli podmiot który dopuszcza się deliktu, nie zdaje sobie sprawy z tego co czyni. Jednak w pewnych przypadkach należy obciążyć sprawcę deliktu odpowiedzialnością za wyrządzone szkody np. odurzenie alkoholem, narkotykami -

art. 425

PKol.ięgnośęi ^ąęząjąęę bezprawność.

•    obrona konieczna - polega na odparciu bezpośredniego i bezprawnego zamachu na jakiekolwiek dobro własne lub innej osoby - art. 423; dobrem zagrożonym może być dobro majątkowe jak i osobiste; nie ma regulacji w zakresie przekroczenia granic obrony koniecznej;

•    stan wyższej konieczności - znamionuje bezpośrednie zagrożenie dla dowolnego dobra jakiejkolwiek osoby. Źródłem tego zagrożenia nie jest zamach, a więc bezprawne działanie człowieka, ale jakaś rzecz lub zwierze (płonący dom) - art. 424 w zw. z art. 142; jeżeli w cełu odwrócenia zagrożenia został uszkodzona rzez, zranione albo zabite zwierzę nie ponosi się odpowiedzialności, ale dla uchylenia się od odpowiedzialności konieczne jest ponadto, aby:

•    osoba sama nie wywołała zagrożenia

•    niebezpieczeństwa nie można było inaczej zapobiec

•    ratowane dobro było ważniejsze aniżeli zagrożone

•    dozwolona samopomoc - jest przewidziana w wyjątkowych zupełnie przypadkach wyraźnie przewidzianych i wskazanych w ustawie - art. 342,432

•    zgoda poszkodowanego na działania ingerujące w sferę jego dóbr, w takim zakresie, w jakim poszkodowany może dysponować naruszonymi dobrami

•    wykonywanie własnych praw podmiotowych;

Współ sprawstwo i współodpowiedzialność:

•    szkoda może być wyrządzona także prze kilku sprawców działających w porozumieniu lub nawet bez niego; wszyscy ponoszą wtedy odpowiedzialność i to solidarną - art. 441;

•    niezależnie od tego art. 422 wiąże odpowiedzialność odszkodowawczą z następującymi typami zachowań:

•    z nakłonieniem do wyrządzenia szkody (podżeganie) - podżegacz oddziaływuje na sferę motywacyjną bezpośredniego sprawcy, dążąc do wywołania u niego zamiaru lub utwierdzenia go w zamiarze popełnienia czynu niedozwolonego;

•    z udzielnie pomocy do jej wyrządzenia (pomocnictwo) - pomocnik wspiera sprawcę intelektualnie lub fizycznie

“zachowanie podżegacza i pomocnika zawsze wykazują znamiona winy umyślnej ““są współsprawcami szkody, wraz ze sprawcą bezpośrednim ponoszą solidarnie odpowiedzialność za wyrządzoną przez tego ostatniego szkodę, chociażby nawet nie osiągnęli z niej żadnej korzyści - art. 441, 422