27456

•    Od bezprawności ku winie - trzecia przesłanka odpowiedzialności odszkodowawczej - damnum in iuria datum. Zachowanie nie podlega ochronie prawnej. Podlega np. jeżeli zabiję cudze zwierzę, bo chciało mnie zabić. Przesłanka bezprawności w toku ewolucji antycznego prawa rzymskiego była modyfikowana i pojawia się pojęcie culpa (cula aquiliana). Culpa to wykazanie naganności w wykazaniu sprawcy szkody. Szkoda miała jakąś naganność w zachowaniu osoby odpowiedzialnej za tę szkodę. Wykazać musi naganność poszkodowany.

Odpowiedzialność z tytułu nie wykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania:

•    Zawarcie zobowiązania

•    Szkoda wywołana niewykonaniem lub należytym wykonaniem zobowiązania

•    Sprzeczność zachowania dłużnika z dobrą wiarą (wina)

Dwa wzorce staranności w powiązaniu z culpa levis:

•    Abstrakcyjny - diligens pater familia - staranny ojciec rodziny - wyobrażano sobie odpowiednie zachowani i porównywano zachowanie kontrahenta, jeżeli było inne to można przypisać mu winę

•    Konkretny - porównywano zachowanie sprawcy szkody w konkretnym przypadku ze starannością, jakiej dokładał przy prowadzeniu swoich własnych spraw. Chodzi o rozliczenie pomiędzy wspólnikami.

Im większe strona ma korzyści z zawartego zobowiązania umownego, tym więcej można oczekiwać od niej korzyści. Związek utilitas i bona fides.

•    Strona zawarła zobowiązanie umowne, z której nie ma żadnej korzyści - sprzeczne z dobrą wiarą jest dolus, culpa lata.

•    Jeżeli strona zawarła umowę z korzyściami - sprzeczne z dobra wiarą jest dolus, culpa lata, culpa levis.

Odpowiedzialność na zasadzie wyryzka (strict liability)

•    Odpowiedzialność za szkody wyrządzone przez zwierzęta domowe, niezgodnie ze swoją natura, działające z własnego popędu; zwierzę domowe to koza, kura, owca, krowa, osioł, koza, koń itd. nie pies. Jeżeli zwierzę wyrządzi szkodę, to właściciel jest zobowiązany do zapłaty odszkodowania, której zwalnia wydanie tego zwierzęcia (wartość tego zwierzęcia). Jeżeli wyrządzi szkodę zwierzę niedomowe, to oparte jest to na culpa.

•    Odpowiedzialność za tzw. quasi delikty - model w interesie bezpieczeństwa - wywalenie lub wylanie coś na zewnątrz budynku. Właściciel pomieszczenia odpowiada za szkody z tego pomieszczenia, np. wylewam kwas solny przez okno, to winny jest UAM. LUB umieszczenie czegoś na okapie budynku.

•    Obowiązek strzeżenia (custodio), siła wyższa (vis maior). Czy odpowiedzialność można przeciągnąć poza granice winy. Zasada utilitas - im większy zakres korzyści, tym większej staranności oczekujemy ze strony kontraktu. Opierając się na tym rozciągnięto odpowiedzialność poza granice winy na przypadek strzeżenia czyli custodio. Vis maior to zaś określenie zdarzenia, które wyłącza odpowiedzialność odszkodowawczą za wyrządzenie szkody. Dłużnik nigdy nie odpowiada na siłę wyższą. Vis maior to np. trzęsienie ziemi, powódź.