32792

pierwszych krwawych zamieszek doszło już rok po śmierci marszałka Tity . Albańczycy żądali wówczas, by okręg autonomiczny Kosowo - Metohija otrzymał status równoprawnej republiki związkowej. Nowy przywódca Związku Komunistów Serbii Slobodan Miloszević, za jedyny sposób rozwiązania problemu Kosowa uznał zwiększenie wpływu republik na przebieg wydarzaj w okręgach autonomicznych Serbii tj. w Kosowie i Wojwodinie. Konstytucja z 1974 roku ( 21 łuty) dała okręgom szerokie uprawnienia w dziedzinie obrony narodowej, spraw w'ewnętrznych . współpracy z zagranicą, w' sądownictwie i ustawodawstwie. Władze Serbii dążyły do dokonania zmian mających przywrócić możliwość spełniania przez republikę funkcji państwowych na całym jej terytorium Serbowie z Kosowa ostrzegali, że ustępstwa grożą całkowitym oderwanian tego regionu od Serbii. Obawy te były uzasadnione gdyż Albańczycy stanowili 80 proc. ludności czyli ok. 1.7 min, a Serbowie i Czarnogór cy ok. 200 tys.

Do Belgradu coraz częściej docierały informacje o atakach na Serbów a prasa donosiła, źc bandy Albańczyków gwałcą serbskie kobiety i biją mężczyzn, danolują serbskie instytucje i ośrodki kulturalne W obawie przed terroran wciągu kilku lat Kosowo opuściło tysiące serbskich rodzin, a struktura ludności coraz bardziej zmieniała się na niekorzyść Serbów (od 1918 roku ich udział w ogólnej liczbie okręgu spadł z 28 proc. do 9 proc ). Nie clicąc pozwolić na przejście kolejnej fali niepokoju Serbowie zaczęli wysyłać do Kosow a kolejne odziały wojska i milicji w nadziei utrzymania tam porządku

Przez wiele miesięcy w 1988 roku w Serbii i Czarnogórze odbywały się wiece solidarności z Serbami i Czamogorcami z Kosowa Wzięło w nich udział kilka milionów osób a ich kulminacją był zorganizowany 19 listopada 1988 roku w Belgradzie wiec z udziałem U min osób. Wtedy to Slobodan Miloszcvić stwierdził, źc najważniejszą sprawa jest doprow adzane do spokoju i porządku w Kosowie. W tym sauym czasie przez 3 dni w stolicy Kosowa. Prisztinic odbywały się manifestacje ludności albańskiej złożonej głównie z młodzieży.

W 1989 roku doszło do ponownych zamieszek, rozpoczętych strajkian górników z kopalni kombinatu "Trcpcza" (21 luty). Falc strajków i wieców protestacyjnych objęła wiele zakładów i miejscowości Kosowa a demonstranci żądali ustąpiaiia trzech działaczy albańskich utożsamionych z polityką władz serbskich - przewodniczącego Konusiistów' Kosowa. R. Moriny. szefa prisztinskicj organizacji partyjnej, U. Azaniego i przedstawiciela Kosowa we władzach Fcdaacji A. Sukni Wszyscy podali się do dymisji, co przyczyniło się do zakończaiia strajków. Kiedy strajk jeszcze trwał, Zgroinadzaiie Sabii zatwierdziło poprawki do konstytucji co następnie uczyniły też Zgromadzaiia Wojwodiny i Kosowa (władze partyjne z obu okręgów zostały przedtan zmienione)

27 lutego 1989 roku Prezydium Socjalistycznej Federacyjnej Republiki Jugosławii (SFRJ) zarządziło wprowadzane w Kosowie nadzwyczajnych środków do ochrony porządku konstytucyjnego i bezpieczeństwa. Wzmocniono skierowaną do Kosowa (w^r końcu października 1998 r.) specjalną jednostkę milicji. Władze party jne Serbii zarzuciły nacjonalistom i separatystom albańskim otwarte przeciwstawiane się polityce Związkowi Komunistów Jugosławii (ZKJ) i poparły wprowadzane w okręgu środków nadzwyczajnych. Pod koniec stycznia 1990 roku w Kosowie rozpoczęły się gwałtowne protesty ludności albańskiej, doszło do starć danonstrautów z siłami bezpieczeństwa, zginęło ok. 30 osób. a do Kosowu wprowadzono oddział)' wojska. Danonstranci domagali się znicsiaiia stanu wyjątkowego, przeprowadzana wolnych wyborów, przekształcana okręgu w republikę.

W 1991 r. Albańczycy przeprowadzili niezależne referendum Jego wyniki potwierdziły, źc zdecydowana większość mieszkańców Kosowa (98 proc.) opowiada się za secesją. Władze serbskie nie uznały głosowania i wzmógł)' represje, aresztując wielu Albańczyków, tysiące z nich zwalniając z prac)', zamykały szkół)’ i zabraniał)' używać języka albańskiego W związku z tym zmiaiiła się też strategia walki Albańczyków. którzy zaizucili swoje wcześniejsze metody polegające na strajkach i danonstracjach. przechodząc do cicłicgo oporu. Na znak protestu przeciwko serbskiej dyktaturze palono w oknach świece, organizowano tajne kursy dla młodzieży, na których uczono się np. języka albańskiego, działały nielegalne drukarnie a ugrupowania polity czne budowały konspiracyjne stniktuiy i uzbrajały swoich zwolauiików.

24 maja 1992 roku w prowincji odbyły się wybory, na których wybierano posłów do pariamaitu tzw. Niezależnej Republiki Kosowa i na jej prezydaita. któiym został Ibrahim Rugova. przywódca Danokratyczncj Ligi Kosowa (DLK). Państewko to było dziwnym tworan bez swego miejsca na mapie i nic będącego w^r żadnej aicyklopcdii. Niezależna Republika Kosowa jako państwo została uznana tylko przez Albanie W tym formalnie nic istniejącym państwie mieszkało ok. 2 min. obywateli, 92 proc. to Albańczycy. 8 proc. stanowią: Serbowie, Czamogórcy. Turcy i Cyganie. Republika miała swój parlamait. rząd. systan oświaty', służbę zdrowia, a nawet własne sity' zbrojne, zalążek przyszłej Armii wyzwolenia Kosowa.

Podczas wojny w Bośni i Hercegowinie zachodni dyplomaci usilnie zabiegali o to. by zbrojny konflikt nie rozprzestrzaiił się na Kosowo. Amerykanie w zamian za spokój obiecali wówczas Albańczykom pomoc Bośniacka wojna zakończyła się w 1995 tfcładau pokojowym w Dayton, a Sabia wyszła z niej osłabiona politycznie i gospodarczo.

Pierwsze walki i próby negocjacji Serbów z Albańczykanii (do października 1998 r.).

Rok 1996 minął w Kosowie pod znakian porozumienia Ibrahima Rugovy i Slobodana Miloszcvicia o zakończani! przez Albańczyków bojkotu państwowego systemu szkolnictwa w Serbii. Dla obu stron porozumiaiie to było sporym zaskoczaiian W Belgradzie opinie o porozumiaiiu były komaitowane na ogół bardzo przychylnie ale padały też głosy, że decyzja ta jest dla Miloszcvicia czysto polityczna gdyż w listopadzie br. miały nastąpić wybory do pariamaitu federalnego. Oczekiwał on poparcia ze strony Demokratycznej Ligi Kosowa które jednak nic nastąpiło wskutek nic dotrzymania przez stronę serbską warunków umowy o szkolnictwie.

Opozycja albańska domagała się uznania tzw. Niezależnej Republiki Kosowa za którą opowiedziało się 98 proc. kosowskich Albańczyków'. W roku 1997 odbyty' się także wybór)’ parlamaitanie i prezydaickie tejże republiki. Spotkało się to ze zdecydowanym sprzeciwan Sabii zarówno w^ród lewicy jak i prawicy palanaitamej. Socjaliści mówili, że "Sabia musi być scaitralizowana. silna i jedna". Radykałowie byli przeciwni tworzaiiu instytucji, które dawałyby chociaż namiastkę autonomii Kosowa.

Także wspólnota międzynarodowa była przeciwna secesji Kosowa Domagała się ona jednak przyznania mniejszości albańskiej żyjącej w Sabii należnych jej praw', zaprzestania dyskiyminacji. represji, aresztowań. procesów itp. Wyraziła też zaniepokojaiic niechęcią Belgradu do jakiegokolwiek dialogu z Albańczykanii. nawet gdyby miał on dotyczyć ty lko ponownego przyznania odebranej w końcu lat osiandziesiątych autonomii.

Sytuacja w prowincji stawała się coraz ostrzejsza doprowadzając do gwałtownych wystąpiai ludności albańskiej w marcu 1998 roku.

Do pierwszej większej dauonstracji doszło 2 marca 1998 roku Serbska policja bnitalnic rozpędziła wtedy ok. 30 tys. kosowskich Albańczyków. którzy danonstrowali w Prisztinic przeciw' władz)' serbskiej. Danonstracja była odpowiedzią na scibski atak na Draiicę (1-2 marca) i poparcian dla działań Armii Wyzwolenia Kosowa. Pacyfikacja dauonstracji była bardzo brutalna, policja serbska oprócz bicia korespondaitów i miejscowych dziauiikarzy albańskich posuwała się też do wjeżdżania w tłum policyjnych wozów opancerzonych Protest tai. był największy od 1989 r.. kiedy to Slobodan Miloszević. wówczas prezydent Serbii, odebrał Kosowu