20458 ScannedImage 48

IX. KOKAN — KSIĘGA ALLACHA

W rok po śmierci Muhammada, zgodnie z poglądem ortodoksyjnym, Abu Bakr na zlecenie 'Umara, który zauważył, że ludzie znający Koran na pamięć (huffdz) wymierają, zarządził, aby zostały zebrane rozproszone części Koranu. Zadanie to powierzono Zajdowi ibn Tabitowi z Medyny, byłemu sekretarzowi Muhammada. Zebrano razem fragmenty „z liści palmowych, tabliczek białego kamienia i z piersi ludzkich"¹ i stworzono tekst. Za kalifatu 'Utmana (644-656) w obiegowych odpisach pojawiły się różnice głównie na skutek niedoskonałości kufickiego pisma. Wobec takiego stanu rzeczy 'Utman wyznaczył w r. 651 tego samego Zajda na stanowisko przewodniczącego komitetu rewizyjnego. Za podstawę przyjęto kopię Abu Bakra, która znajdowała się wtedy w rękach Ilafsy, córki 'Uinara i jednej z wdów po Muhammadzie. Oryginalny egzemplarz nowej wersji przechowywano w Medynie²; zrobiono trzy kopie tego tekstu i rozesłano je do trzech obozów wojskowych: w Damaszku, w Basrze i Kufie, Wszystkie inne zostały zniszczone.

Nowoczesna nauka podaje w wątpliwość, czy Abu Bakr dokonał w ogóle kiedykolwiek jakiejś oficjalnej rewizji tekstu, i podtrzymuje twierdzenie, że 'Utman znalazł wiele stołecznych rękopisów w Arabii, Syrii i Iraku z różnymi lekcjami. 'Utman uznał za kanoniczny kodeks medyneński, a wszystkie inne nakazał zniszczyć. Ostateczny tekst został ustalony przez dwóch wezyrów Ibn Muąlę i Ibn 'Isę w 933 r. przy pomocy uczonego Ibn Mugahida. Ibn Mugahid uznał za kanoniczne ³ 7 lekcji tekstowych, które powstały z powodu braku samogłosek i znaków diakrytycznych.

Muzułmanie uważają, że Koran jest słowem Allacha podyktowanym Mu-hammadowi przez Gabriela z prawzoru przechowywanego w siódmym niebie (sury: 43,3; 56,76—79; 85,21—22)^{4 5}. Tak więc nie tylko samo znaczenie jest natchnione, lecz każdy wyraz, każda litera.

Porządek sur jest mechaniczny, uzależniony od ich długości. Sury mekkań-skie, w liczbie około 90, należące do okresu walki, są przeważnie krótkie, cięte, płomienne, pełne namiętności, przesycone pasją proroczą. Ulubione tematy tych sur, to jedyność Allacha, jego przymioty oraz etyczne obowiązki człowieka i przyszła zapłata. Sury medyneńskie, czyli pozostałe 24 (około jednej trzeciej całości Koranu), które „zostały zesłane" (unzilat) w okresie zwycięstwa, są przeważnie długie, rozwlekłe i zawierają materiał prawodawczy. W rozdziałach tych zostały przekazane teologiczne dogmaty i przepisy obrzędowe dotyczące instytucji modłów publicznych, postu, pielgrzymki i świętych miesięcy. Ponadto zawierają one przepisy zakazujące wina, wieprzowiny i hazardu, zarządzenia finansowe i wojskowe dotyczące jałmużny (żaka) i świętej wojny (jjihad), cywilne i karne prawa odnoszące się do zabójstwa, zemsty, kradzieży, lichwy, małżeństwa i rozwodu, cudzołóstwa, dziedziczenia i wyzwalania niewolników. Druga, czwarta i piąta sura zawierają najwięcej materiału prawodawczego. Często cytowany przepis dotyczący małżeństwa (sura 4,3)⁵ raczej ogranicza, niż wprowadza praktykę poligamii. Krytycy nważają prawa mówiące o rozwodzie (4,24; 33,48; 2,229) za najbardziej rażące. Natomiast przepisy mówiące o traktowaniu niewolników, sierot i cudzoziemców (4,2,3, 40; 16,73; 24,33) za najbardziej humanitarne fragmenty muzułmańskiego prawodawstwa. Wyzwalanie niewolników jest wpajane jako coś niezmiernie miłego Bogu i uważane za pokutę. Blaski dawnej wymowy i prorocza iskra ukazują się tu i tam w surach medyneńskich, jak np. w surze dwudziestej czwartej'. Do najwznioślejszych wersetów Koranu zalicza się wersety z sury drugiej (172, 256).

Prawie wszystkie historyczne opowieści Koranu mają swoje biblijne odpowiedniki, z wyjątkiem kilku czysto arabskich opowieści o 'Adzie i Tamudzie, Luąmanie, „posiadaczach słonia" oraz dwóch innych, stanowiących aluzję do Aleksandra Wielkiego (Iskandar du al-Qamajn) ^{6 7} i do „Siedmiu śpiących"; o wszystkich tych opowieściach są tylko bardzo krótkie wzmianki. Z wybitnych postaci Starego Testamentu występują: Adam, Noe, Abraham⁸ (wymieniony około 70 razy w 25 różnych surach, a także imię jego zostało użyte jako tytuł czternastej sury), Izmael, Lot, Józef (któremu poświęcona została sura dwunasta), Mojżesz (którego imię występuje w 34 różnych surach), Saul, Dawid, Salomon, Eliasz, Job (Hiob) i Jonasz (których imiona występują w surze dziesiątej). Historia o stworzeniu i upadku Adama jest przytaczana 5 razy, potop wspomina się 8 i Sodomę 8 razy. W rzeczywistości Koran wykazuje więcej podobieństwa do Pięcioksięgu niż do jakiejkolwiek innej części Biblii.

107

1

Al-gatib, MiSlcah, t. 1, g. 343.

2

*    Egzemplarz ten miał być oddany przez władze tureckie jako prezent dla cesarza Wilhelma II. Patrz Traktaty wersalskie, część VIII, sekcja II, art. 246.

3

*    A. Jeffery, Materials for the History of the Text of the Koran, Leyden 1937, s. 1-10; por.:

4

H. Hirschfeld, New Kesearches into the Composition and Exegesis of the Koran, London 1902, s. 138 nn.

5

*    Patrz al-Bajdawi, t. II, g. 235, 309-310, 396.

6

• Por. sura 70, 29-30.

' Wersety w tej surze zdradzają słabe wpływy zoroastryzmu.

7

Sura 18, 82 i następne, gdzie wydaje mu się, że nadano mu boską misję. W Księdze Daniela 8,5,21 jest wyraźna aluzja do Aleksandra.

8

' W surach medyneńskich Abraham jest hanlfem, muzułmaninem (sura 3, 60). Uważa się go za idealnego poprzednika Muhammada, duchowego przodka islamu (sury 4,124; 3,61) i założyciela Ka'by (2, 118 i n.). Jako „przyjaciel" boga jest on wymieniany w Starym Testamencie (Ks. Izajasza 41, 8, 2 Ks. Kronik 20, 7), w Nowym Testamencie (List Jakuba 2, 23) i Koranie (4, 124).