35702

okresie reform przeprowadzanych przez Aleksandra Wielopolskiego, istniała jednak tylko do 1867 roku.

Pozostawiono jedynie trzy Komisje Rządowe:

—    Spraw Wewnętrznych, Duchownych i Oświecenia Publicznego

—    Sprawiedliwości

—    Przychodów i Skarbu.

Na ich czele postawiono - w miejsce ministrów - dyrektorów głównych.

W zakresie administracji terenowej utrzymano czasowo dawny podział terytorialny na województwa, obwody, powiaty i gminy, zachowując dotąd działające władze lokalne. Taki stan rzeczy przetrwał jedynie do 1837 roku, kiedy to w ramach unifikacji władz administracyjnych w Królestwie Polskim i Cesarstwie województwa przemianowano na gubernie, a w 1842 roku obwody na powiaty, zaś powiaty na okręgi.

W konsekwencji gubernatorzy i rządy gubernialne zastąpili prezesów i komisje wojewódzkie, a naczelnicy powiatowi -komisarzy obwodowych. W miastach urzędy municypalne przemianowano na magistraty, pozbawiając je całkowicie cech samorządowych.

Wprawdzie Statut Organiczny utrzymał w administracji i sądownictwie język polski jako urzędowy, lecz od 1836 roku znajomość języka rosyjskiego dawała pierwszeństwo w przyjmowaniu do służby państwowej, a w roku następnym wprowadzono zakaz nominacji na urząd publiczny osób nie posiadających dostatecznej znajomości tego języka.

W rezultacie reform Wielopolskiego, z lat 1861-1862, wprowadzono w Królestwie w ograniczonym zakresie samorząd terytorialny. Powierzony został radom gubernialnym (do wybuchu powstania styczniowego nie zdążono przeprowadzić do nich wyborów) i radom powiatowym, do których kompetencji należały sprawy związane z rozkładem ciężarów publicznych. Rady nie uzyskały żadnych własnych organów wykonawczych i w praktyce podporządkowane zostały naczelnikom powiatu.

W zbiorowych gminach wiejskich wprowadzono na wzór rosyjski samorząd, który tworzyły: zgromadzenie gminne, wójt, urząd i sąd gminny. W gromadach natomiast: zgromadzenie gromadzkie i starosta (zwany też sołtysem).

Wybuch powstania styczniowego (22/23.1.1863). Wywołała je organizacja czerwonych, przekształcając jednocześnie swój Komitet Centralny w Rząd Tymczasowy. W marcu 1863 r. do powstania przystąpiła organizacja białych, a jeden z jej przywódców - M. Langiewicz ogłosił się dyktatorem. Jego szybka klęska spowodowała. Ze czerwoni ponownie przejęli władzę, tworząc 10.5.1863 r. Rząd Tymczasowy, składający się z 5 osób. Podlegały mu wydziały: spraw wewnętrznych, spraw zagranicznych, wojny, skarbu i prasy. Naczelnym zadaniem Rządu było skuteczne prowadzenie walki zbrojnej. Mając to na względzie w październiku dyktatorem powstania ogłoszono R. Traugutta. Jego zasadniczą reformą było zreorganizowanie wojska i podporządkowanie naczelnikom wojskowym administracji cywilnej. Ostateczny kres