1194639007

cisku na te państwa istniały jednak najdalej do roku 1921. tzn. do końca wojny polsko-sowieckiej, kiedy to owe państwa, tworzące się (z wyjątkiem Rumunii) po długotrwałej niewoli, potrzebowały ich wsparcia. Wstrzymanie dostaw materiałów wojennych dla Polski. Czechosłowacji i Rumunii w 1919 r.. czy tez cofnięcie im poparcia w kwestii innych granic, mogło mieć wpływ na podejmowane przez nie decyzje polityczne, tym większy, im większe było zagrożenie zewnętrzne tych państw (stąd oporna względem Konferencji postawa słabo zagrożonej Rumunii). W roku 1923 możliwości takiego nacisku w praktyce nie istniały. Z tego powodu należy przyjąć, iz na losie Galicji Wschodniej w sposób o wiele bardziej istotny zaważyła decyzja Rady Najwyższej z 25 VI1919 r. niz oświadczenie Rady Ambasadorów z 15 III 1923 r.. będące jedynie zatwierdzeniem stanu wytworzonego w roku 1919 i obronionego w 1920; podobnie jak o przyszłości Bukowiny i Besarabii rozstrzygnęła wojskowa akcja rumuńska, a nie późniejsze uznanie jej rezultatów przez zwycięskie mocarstwa.

Warto również zauwazyc. ze także Czechosłowacja najpierw opanowała Rus Podkarpacką zbrojnie, a potem uzyskała zarówno popierające ten akt uchwały miejscowych rad narodowych, jak i przychylną dla siebie decyzję Konferencji. Armie Polski. Czechosłowacji i Rumunii były zresztą jedynymi poważnymi siłami wojskowymi, które mogły stać się i w znacznej mierze istotnie się stały egzekutorem woli Konferencji, same jednocześnie wpływając na jej postanowienia. Alianci zachodni, mimo całej swej potęgi militarnej, ze względu na zmęczenie wojną swych społeczeństw, nie dysponowali żadnym innym narzędziem przeprowadzenia postanowień podjętych w Paryżu, jak tylko siłami zainteresowanych wdanej sprawie sojuszniczych narodów. Tam gdzie siły te były niewystarczające, decyzje Konferencji Pokojowej pozostały na papierze, czego przykładem może byc traktat w Sevres obalony przez militarną przewagę turecką.

Dla narodów Europy Środkowej i Wschodniej walka o własne miejsce na mapie politycznej kontynentu, w warunkach lat 1918-1923 oznaczała w znacznej mierze stanięcie do swoistego konkursu o tytuł głównej siły prowersalskiej na Wschodzie. Zwycięstwo w tym współzawodnictwie zapewniało uzyskanie poparcia dyplomatycznego i materialnego (sprzęt, broń. amunicja, doradcy wojskowi) ze strony mocarstw zachodnich, które, jeśli nawet niedecydowało o losach tego czy innego narodu, było istotnym czynnikiem kształtującym jego pozycję militarną i polityczną względem sąsiadów. Ponieważ głównymi siłami antywersalskimi były Niemcy i Rosja Sowiecka, we wspomnianej konkurencji trzeba było wykazać swoją wartość przede wszystkim jako bariera antybolszewicka i wazka siła an-tyniemiecka. Żadne z państw ukraińskich nie zdołało osiągnąć takich sukcesów na tym polu. które skłoniłyby aliantów do udzielenia zdecydowanego poparcia czy to URL. czy ZURL.

Okres zbrojnych i dyplomatycznych zmagań polsko-ukraińskich (1XI1918-14/15 III 1923) wytworzył wśród Ukraińców galicyjskich trwałą wrogość do Polski i Ententy. która w powszechnym odczuciu ludności ukraińskiej wspierała proces likwidacji ZURL^45S. Wydarzenia lat 1917-1923 odcisnęły swe piętno również na pozostałych ziemiach ukraińskich. W roku 1917 nawet Lenin przyznawał, iz Ukraina należała do „najmniej bolszewickich" okręgów państwa rosyjskiego⁴⁵⁶. Mimo to w ciągu następnych lat władza sowiecka została tam ustanowiona na drodze walki orężnej pomiędzy URL. Rosją Sowiecką i „białą" oraz Polską. W zmaganiach tych wzięła czynny udział ludność owego obszaru, walcząc we wszystkich wymienionych powyżej obozach. Podobnie drogą trwającej osiem i pół miesiąca wojny rozstrzygnięty został konflikt polsko-ukraiński w Galicji Wschodniej. Tradycja własnej państwowości i walk prowadzonych przez ukraińskie wojsko narodowe, wpłynęła w latach późniejszych na rozkwit aktywności politycznej Ukraińców tam. gdzie warunki polityczne były po temu sprzyjające, czyli w Polsce. Ziemie, które jak Rus Podkarpacka. Bukowina czy Besarabia stanowiły jedynie przedmiot, a nie podmiot gry międzynarodowej w latach istnienia URL i ZURL. również w okresie późniejszym pozostały obszarem, na którym ludność ukraińska była słabo rozbudzona narodowo, a jej życie polityczne nikłe⁴”. Na Ukrainie Sowieckiej masowe represje stłumiły zas wszelkie autentyczne życie narodowe.

Dla zwycięskich mocarstw' problem ukraiński w znacznej mierze był zagadnieniem egzotycznym. Zachodnim mężom stanu trudno było zorientować się we wszystkich meandrach etnicznej, historycznej czy wręcz cywilizacyjnej sytuacji środkowo- i wschodnio europejskiej. Za ilustrację problemów, przed którymi stanęli owi politycy, niech posłuży fakt. ze rozważając zagadnienia sporu polsko-ukraińskiego, mieli oni trudności w rozpoznaniu kto czyim jest reprezentantem, gdyż nazwiska Ukraińców, szczególnie w formie transkrypcji w językach kongresowych, nie różniły się od polskich (Pet ruszewicz. Wytwicki. Lewicki. Holubowicz. Szeptycki. Tomaszewski. Witowski. Tyszkiewicz. Łoziński itp.). Nie powinno nas dziwie w tej sytuacji, ze nierzadko pytano się kto. z kim i o co się bije. W tym świetle zrozumiała jest tez opinia Lloyda Georgea. dla którego konflikt polsko-ukraiński był „jakąś kłótnią we Lwowie", która przeszkadzała w skupieniu sił obu narodów na walce z bolszewikami. Należy zdawać

455    R. Torzccki. Z problematyki.... s. ISS.

456    L Podhorodccki. Zarysdńó&w Ukrainy, t. II. Warszawa 1976. s.226.

457    R. Torzrcki. Kwestia ukraińska.... s. 77.

137