36194

Andrzej Frycz Modrzewski:

studiował za granicą w Bazylei pod okiem Erazma z Roterdamu i w ten sposób    znalazł się w kręgu myśli humanistycznej i reformacyjnej. Dlatego był

podejrzany o sprzyjanie niebezpiecznym nowinkom religijnym. W rzeczywistości jego celem było jednoczenie rozwaśnionych wyznań, zacieranie różnic dogmatycznych i walka o suwerenność kościołów narodowych.

choć sympatyczne były Fryczowi hasła ariańskie, głoszące utopijną równość ludzi i zakaz korzystania z pracy niewolnika (chłopa pańszczyźnianego) to arianinem nigdy nie został.

bliska mu była także ewangeliczna formuła św. Pawła: „Kto nie pracuje, niech nie je”, lecz nie akceptował w całości doktryny antytiynitarskiej, a przede wszystkim nie solidaryzował się z koncepcjami anarchicznymi, wrogimi wszelkiej organizacji państwowej. Przeciwnie jego nadzieje wiązały się nadal z osoba króla i silna władzą królewską,

jednakże nawoływał do reformy kościoła, co wyraźnie widać na przykładzie Księgi IV O kościele zawartej w jego dziele De republika emenda.

Jan Kochanowski:

w latach 1540 - 1550 przebywał Kochanowski w Krakowie. Nie wiemy co tam robił, ale na pewno nie był mu obcy niepokój religijny tych lat (m.in. Rej wydaje wówczas swoje dzieła, o czym wspominałam już wyżej ©)

poeta wprawdzie pozostał katolikiem, tzn. nie zerwał nigdy z Kościołem oficjalnie, ale nie ominęła go pokusa innowierstwa.

w latach 1551/1552 bawił w Królewcu po raz pierwszy, a w latach 1555/1556 udał się tam po raz drugi i zapisał na uniwersytet, który był ośrodkiem myśli luterańskiej. W Królewcu szukali schronienia polscy działacze re formacyjny i choć Kochanowski go nie potrzebował, to o pomoc do szkatuły książęcej zapukał. Książe Albrecht wypłacał poecie jakąś pensję (w wyniku czego niektórzy filolodzy zastanawiają się czy nie przeszedł wtedy na luteranizm, jednakże żadnych na ten temat nie posiadamy).

ślad sympatii dla reformacji znaleźć możemy w niektórych utworach Kochanowskiego, ale są to urywki mało znaczne.

fakt, że Kochanowski przyjął później niższe święcenia kapłańskie jest również z jednych dowodów na to, że poeta nigdy na protestantyzm nie przeszedł.

Wacław Potocki:

dla Potockiego najważniejszym dziełem przez całe życie było Pismo Święte. Poeta wyniósł to przekonanie z tradycji ariańskiego domu .i znal tę księgę chyba na pamięć. I choć później przyjął katolicyzm, nigdy nie wyzbył się ariańskiej podejrzliwości wobec wielowiekowego dorobku myśli katolickiej, zawsze starał się trzymać zdań Pisma Świętego, które bardzo często pojawiały się w jego utworach.

choć chwalił ubóstwo jako wzór moralno - biblijny to przecież z majątku na rzecz ubóstwa nigdy nie zrezygnował, jak to robili niektórzy arianie.

rysów ariańskich doszukać możemy się również w tym, że potępiał nieróbstwo kleru katolickiego.

ciężkim ciosem stała się dla niego konstytucja sejmowa z roku 1568, stawiająca szlachtę przed wyborem, albo przejść na katolicyzm, albo opuścić kraj. Przez długie lata ciąży ta konstytucja nad życiem Potockiego, który, łamiąc więzy solidarności ariańskiej przechodzi na katolicyzm i pozostaje w gnieździe ojczystym. Z jednej strony musi