362

HISTORIA FILOZOFII STAROŻYTNEJ

Arystoteles

Arystoteles urodził się w 384 lub 383 roku przed naszą erą w skolonizowanej przez Jończyków Stagirze. Nikomach, ojciec Arystotelesa, by) medykiem w służbie króla macedońskiego, Amyntasa, ojca Filipa. W wieku osiemnastu lat Arystoteles przybył do Aten w celu udoskonalenia formacji duchowej i niemal od razu wstąpił do platońskiej Akademii. Pozostał tam przez dwadzieścia lat, aż do śmierci Platona i przez ten czas przyswoił sobie istotne zasady swojego nauczyciela, bronił ich, równocześnie poddając ostrej krytyce.

Po śmierci Platona Arystoteles opuść# Ateny i udał się z Ksenokratesem do Assos, gdzie prowadził wykłady z dyscyplin bardziej filozoficznych, a następnie, z Teofrastem, do Mityleny na Lesbos, gdzie prowadził badania w zakresie nauk przyrodniczych.

W roku 343 Arystoteles został wezwany na dwór Filipa Macedońskiego, gdzie miał podjąć wychowanie dorastającego Aleksandra. Pozostał tam przez kilka lat, po czym powrócił do Aten, gdzie wynąjaj kilka budynków w pobliżu świątyni poświęconej Apollinowi Lykejosowi i założył w nich szkołę - Lykejon. Nazwa Peripalos’ (.przechadzka") wzięła się od nauk prowadzonych w ogrodzie. Lykejon przyćmił na pewien czas Akademię - to były najbardziej płodne lata twórczości Arystotelesa, w których usystematyzował on całą swoją wiedzę w traktatach filozoficznych i naukowych.

W 323 roku, po śmierci Aleksandra, nastapiła w Atenach reakcja antymacedońska, w wyniku której Arystoteles, jako nauczyciel Aleksandra, musiał uchodzić do Chalkis na Eubei. Kierownictwo szkoły pozostawił Teofrastowi. Umarł po kilku miesiącach wygnania, w 322 roku.

Z pierwszej grupy pism Arystotelesa (.0 retoryce", „Protreptikos", .0 filozofii", „O ideach", „O dobru", ,0 duszy" i, być może, „Traktat o kosmosie dla Aleksandra") ocalały jedynie nieliczne fragmenty. Dotarła do nas, natomiast większość dzieł szkolnych, które traktują o całej problematyce filozoficznej i niektórych gałęziach nauk przyrodniczych. Coipus Aristotelicum zawiera według obecnego uporządkowania .Organon", którym to tytułem od późnej starożytności oznacza się zbiór traktatów logicznych (.Kategorie", „O zdaniu", .Analityki pierwsze", Analityki wtóre", „Topiki", .0 dowodach solistycznych"). Za nim idą dzieła z zakresu filozofii przyrody: .Fizyka", „O niebie", „O powstawaniu i ginięciu", „Meteorologia'. Najsławniejszym dziełem jest złożona z czternastu ksiąg „Metafizyka". Potem następują traktaty z zakresu filozofii moralnej i politycznej: .Etyka Nikomachęjska", „Etyka Wielka", „Etyka Eudemejska", .Polityka". Na końcu trzeba wspomnieć .Poetykę" i „Retorykę". Wśród dzieł przyrodniczych wyróżnić należy .Historię zwierząt", .Anatomię zwierząt", .0 poruszaniu się zwierząt", ,0 rozmnażaniu się zwierząt".

Całość pism arystotelesowskich Teofrast zostawił w spadku Neleusowi, który przekazał je dalej - często zmieniały właścicieli, aż w połowie I wieku przed Chrystusem usystematyzował je ostatecznie dziesiąty następca Arystotelesa w Lykejonie, Andronikos z Rodos. Od tego czasu byty one na nowo medytowane, czytane i komentowane.