36393

Po jubileuszu wciągnięto go do kampanii przeciwpniskiej (1901-09).

•    już wcześniej napisał szkic o Bismarcku (vs. nacjonalizm), artykuł Polska i Rosja (vs. carat)

•    prawica (m.in. Narodowa Demokracja) wzięła go na agitatora w czasie rewolucji 1905 r.

•    list otwarty do Cesarza Wilhelma II (1906)

•    międzynarodowa ankieta Prusse et Pologne (1909) wśród pisarzy, polityków uczonych W 1905 r. dostał Nagrodę Nobla.

Lewica zaczęła kampanię przeciw niemu. Robiono go wrogiem postępu polit. i kulturalnego.

Autor przeżywał depresję twórczą.

•    zamierzona trylogia o Sobieskim skończyła się słabą powieścią Na polu chwały (1903-05)

•    Wiry również wypadły słabo, jako pamflet przeciw wrzeniu rewolucyjnemu

•    Legiony, powieść o czasach Napoleona, ukazały się tuż przed wojną - 30 lipca 1914 r.

•    jedyna udana powieść tego okresu to W pustyni i w puszczy

Zmuszony do emigracji, osiadł w Szwajcarii. Zorganizował komitet pomocy ofiarom wojny. Działał w nim m.in. Ignacy Paderewski. Utworzyli sanatorium dla dzieci z gruźlicą w Zakopanem.

Sienkiewicz zmarł 11 listopada 1816 r. w Vevey.

W 1926 r. złożono jego prochy w katedrze św. Jana w Warszawie.

Młodzieńcza działalność publicystyczna

Nauczyła go obserwować zjawiska społeczne i wyrobiła teclinikę.

Są tu i formy krótkie (studia nad dawnymi poetami), i rozległe (Listy z podróży - urok przyrody i życia + komentarze dotyczące stosunków politycznych).

Listy świadczą o tym, że był wychowankiem literackiej „szkoły ukraińskiej” i Słowackiego.

Nowelę

Początkowo miały charakter publicystyczny. Podejmował zagadnienia prasy postępowej:

•    wyzysk ciemnych chłopów (Szkice węglem)

•    śmierć dziecka, z powodu okrutnej kary albo opieki pijaka (Janko Muzykant, Jamioł)

•    niedola dziecka polskiego w szkole rosyjskiej (Z pamiętnika korepetytora)

•    stosunki w zaborze pruskim za Bismarcka (Bartek Zwycięzca)

Środki ekspresji: od łzawej czułostkowości (Janko...) do karykaturalnej groteski (Szkice...).

Nowele amerykańskie wolne są od akcentów publicystycznych, ale też mają różne style:

•    humoreska o sklepikarzach, starej pannie i starym kawalerze (Komedia z pomyłek)

•    czuły liryzm, wzorowany na W Szwajcarii Słowackiego (Przez stepy)

•    tragedie emigrantów chłopskich (Za chlebem)

•    głęboki liryzm i artystyczna prostota (Latarnik, Wspomnienia z Maripozy)

•    humoreski z życia bieżącego (Ta trzecia) i starożytnego (Na Olimpie)

W ostatnim zbiorze nowel (Dwie łąki, 1908) widać dwie tendencje:

•    zbeletryzowane szkice publicystyczne atakujące nadużycia rosyjskie (Płomyk, Dzwonnik)

•    parodie antyczne maskujące ten ostry atak

2