37500

niewiele ustępują wielkością Marsowi czy Merkuremu — mogłyby teoretycznie mieć warunki nadające się do powstania życia Tc. które poznano dzięki sondom kosmicznym (zwłaszcza ameiykanskim Yoyagcrom). charakteryzują się jednak warunkami mało interesującymi dla biologów- powierzchnię Tytana pokrywa gazowy, ciekły i stały metan (być może również inne związki organiczne) w temperaturze — 180°C. Z początkiem XXI wieku na lulanie wyląduje automatyczna sonda „Cassim-Huygcns" (wspólne przedsięwzięcie curopcjsko-amcrykańskic). wtedy dowiemy się pewnie czegoś więcej o tym egzotycznym święcie, lo zbudowana jest z krzemu i siarki, ma atmosferę z dwutlenku siarki i czynny, siatkowy wulkanizm, podczas gdy Ganimedes i Kallisto są ogronnymi bryłami czystego lodu z krzemionkowym rdzeniem.

W najbliższym sąsiedztwie w Kosmosie nie ma więc życia, nie znajdujemy nawet wanmków zbliżonych do ziemskich. Jakie czynniki wyróżniają Ziemię spośród innych ciał niebieskich? Które z nich miały wpływ na powstanie i ewolucję życia na Ziemi, a które zostały przez to życic ukształtowane?

Odkrycie planet poza Układem Słonecznym

Do stycznia 1992 nasz układ planetarny był jedynym, o jakim wiedzieli astronomowie. Mimo poszukiwań, które koncentrowały się na gwiazdach podobnych do naszego Słońca, nigdzie nie udało się wykryć istnienia planet. Pierwszy pozasolarny układ 3 planet znaleziono w miejscu nieoczekiwanym: planety krążą wokół pulsara PSR 1257+12. gwiazdy znajdującą się w gwiazdozbiorze Panny, w odległości około 1500 lat świetlnych od nas. Odkrycia dokonał polski astronom, pracujący stale w USA. Aleksander Wolszczan; najpierw, w roku 1990. odkrył pulsara PSR 1257+12. Pulsary to osobliwego typu gwiazdy, a właściwie szczątki gwiazd, niewielkie, supergęste dała niebieskie, wirujące z ogromną prędkością. Pulsar PSR 1257+12 wykonuje ponad 160 obrotów na sekundę, jego masa przekracza o połowę masę Ziemi, ale średnica wynosi tylko około 10 km. Pulsary wypromieniowują energię w postaci wąskich wiązek promieniowania elektromagnetycznego wysokiej energii, które omiatają przestrzeń w regularnych odstępach czasu — wymuszonych szybkimi obrotami gwiazdy. Jeżeli Ziemia leży na drodze tego promieniowania, to może być ono zarejestrowane przez radioteleskopy. Pierwsze pulsary zidentyfikowano w 1967 r. Fale radiowe .pulsujące" w regularnych odstępach są jedynym wykrywalnym z Ziemi śladem istnienia pulsarów, ale niesiona przez nie informacja jest bogata. Pulsowanie PSR 1257+12 okazało się niezupełnie regularne: okres pulsów zawiera się w zakresie kilku do kilkunastu pikosekund. Takie zaburzenia można zinterpretować, jeżeli przyjmie się hipotezę, że pulsar porusza się wokół wspólnego środka masy z innymi dałami. Matematyczna analiza nieregularności sygnałów (rejestrowanych przez ponad rok) z zastosowaniem superszybkich komputerów doprowadziła do wniosku, że wokół pulsara krążą planety; można było nawet wyznaczyć ich masy (2-3 razy większe od masy Ziemi) i orbity (o wiełkośd dość podobną do orbit Merkurego i Ziemi). Można wyobrazić sobie warunki, jakie mogą panować na tych planetach: regularne naświetlanie wiązką silnego promieniowania, które z całą pewnością uniemożliwia powstanie żyda.

W następnych latach dokonano dalszych odkryć układów planetarnych wokół pulsarów. Późnią wysunięto przypuszczenie, że pewne nieregularności zachowania niektórych gwiazd obserwowanych przez teleskopy optyczne również można wyjaśnić przyjmując hipotezę o istnieniu wokół nich systemów planetarnych. Tym razem chodzi jednak o słońca i planety bardzo podobne do naszych. Rozpoczęło się prawdziwe .polowanie na planety".