376

niej jest zbędne, dla pozostałych - niebezpieczne. O rozwijaniu koncepcji Demiurga Platon mówi, że jest tak trudnym przedsięwzięciem, jak teoria idei.

Platońska teoria idei i niektóre problemy z nia związane

Platońskie rozumienie terminu .idea' różni się znacznie od rozumienia dzisiejszego. Dla Platona ideą było coś, co stanowi specyficzny przedmiot myśli, bez którego myśl nie byłaby myślą, forma wewnętrzna, istota rzeczy. Idea jest bytem nie tylko myślanym, ale bytem bezwzględnie prawdziwym.

Duchowa kultura Greków była kulturą widzenia, a zatem kulturą formy zewnętrznej. Teoria idei stanowi najwyższą ekspresję tej specyficznie greckiej cechy. Demoktyt posługiwał się terminem .idea" dla oznaczenia atomu - niepodzielnej formy geometrycznej, którą ująć można tylko umysłem. Forma atomistów ma jednak charakter czysto materialny, określony i zróżnicowany tylko ilościowo. Idea platońska jest jakością, niematerialnośdą i celowością, jest rzeczywistością o charakterze nie materialnym, ale metafizycznym, formą inteligibilną ujmowaną .okiem duszy".

Opierając się na tekstach, wyliczyć można następujące podstawowe cechy idei:

-    inteligibilność (idea jest przedmiotem intelektu);

-    bytowość w sensie pełnym (idea jest bytem, który istnieje naprawdę);

-    niezmienność (idea nie powstaje, nie ginie, nie podlega żadnej zmianie);

-    samoistność (idea istnieje w sobie i przez siebie, w sposób bezwzględnie obiektywny);

- jedność (idea jest jednością jednoczącą wielość rzeczy, które w niej uczestniczą);

W .Państwie" pojawiły się kolejne uwagi dotyczące idei - jako, że są one jedynym prawdziwym bytem, tylko one są poznawalne i tylko ich dotyczy wiedza. Świata zmysłowego dotyczyć może tylko mniemanie.

Platon godzi dzięki teorii idei eleatów z Heraklitem - świat zmysłowy ma te cechy, które Heraklit i heraklitęjczycy przypisywali całej rzeczywistości, natomiast świat idei ma cechy, które rzeczywistości przypisywali Parmenides i elead.

Poświaty niezmienności i samoistności idei stanęło przeciwko dwóm formom presokratejskiego relatywizmu - relatywizmowi heraklitejskiemu (który każdą rzecz rozkładał na wielość zmiennych stanów względnych, a więc czynił ją nieuchwytną i niepoznawalną) oraz relatywizmowi solistycznemu (który sprowadzał każdą rzeczywistość do czegoś czysto subiektywnego i sam podmiot czynił jedynym kryterium prawdziwości wszystkiego). Przyczyna, jaką jest idea, nie może podlegać zmianie, gdyż nie byłaby wtedy ostateczną racją. Niezmienność i samoistność idei implikuje ich obiektywność, absolutny charakter.

Filozofem w rozumieniu platońskim jest ten, kto umie zobaczyć całość i potrafi sprowadzić wielość do jedności - stąd ostatnia cecha idei - jedność.