39845

wartością boską). Niezależnie od zawodu i miejsca w hierarchii, każda praca winna kierować człowieka ku Bogu. Rozumna organizacja pracy: a) możliwa, jeśli dokona się społecznego podziału w oparciu o hierarchię - ma się ona wywodzić z kierownictwa ludzi mądrych i wytrwałych w dążeniu do celu, b) najwyższą instancją organizującą pracę jest państwo -gwarant powszechności i obowiązku pracy, c) praca ma być oparta na zasadzie spokoju i sprawiedliwego wynagrodzenia (teoria słusznej płacy. tj. sprawiedliwego wynagrodzenia za rzetelną pracę - Tomasz domagał się. żeby zawierać umowę o pracę, którą zawierać mogą tylko ludzie niewolni; stąd - niewolnictwo nie ma prawa bytu), c) jest sposobem na wykorzenienia nieróbstwa, bezrobocia, etc.

6.    Idea władzy pochodzi od Boga - musi zatem istnieć hierarchia władzy w państwie. \Madza jest podporządkowaniem jednych ludzi innym. Rządzący winni kierować się rozumem (jako umiarkowania w podejmowaniu decyzji - za Arystotelesem) i poczuciem sprawiedliwości. U podstaw organizacji państwa winny leżeć idee sprawiedliwość, pokoju (bezpieczeństwa zewnętrznego) i porządku (bezpieczeństwa wewnętrznego). Wedle Tomasza monarchia (tak. jak ją rozumiał Arystoteles) jest możliwie najlepszym typem ustroju - monarcha musi pamiętać, że władza ma służyć wspólnemu dobru (jeśli nie służy, to lud ma prawo wypowiedzenia mu posłuszeństwa, względnie pozbawienia władcy uprawnień do władzy, ale tylko w ekstremalnych wypadkach) - Locke określał to później jako prawo przeciwko uciskowi), musi zachować tożsamość państwa.

7.    Kościół i państwo - Tomasza nie optował za sekularyzacją państwa: kościół posiada pełne prawo do oceniania polityki rządu i wybierania jego członków. Papież jest również autorytetm w sprawach kościoła.

8.    Hierarchia praw: a) stałe i niezmienne prawo boskie, wyznacznik prawa naturalnego i pozytywnego, b) prawo naturalne (teoria dynamicznego, zmiennego historycznie prawa natury) - jest zmienną ludzką interpretacją prawa boskiego, jest obrazem prawa boskiego (w pełnym poznaniu prawa natury są jego naturalne skłonności człowieka, które zawierają w sobie element subiektywny, czyli interes partykuarny - niemniej człowiek poznaje prawo naturalne przez właśnie te skłonności), np. do sam ©zachowania swojego i rodziny życia, do przedłużenia gatunku, do współdziałania ze społeczeństwem. ) c) prawo pozytywne, d) prawo kanoniczne - odnosi się do spraw kościoła, ale także i państwa.

9.    Istnieją dwa porządki prawne (czyste przejęcie idei Augustyna): a) porządek prawa państwowego, b) porządek prawa narodów i ludów (jego genezą jest idea zjednoczonej ludzkości).

10.    Tomasz nie miał wielkiego poważania dla kobiet (stąd był antyplatoński w tym sensie, że optował za nierównością kobiet i mężczyzn; dopiero J. S. Mili podniósł wątek kobiecy - 2 tys. po Platonie!) - kobiety winny być z natury podległe mężowi (jest narzędziem męża, która ma wykonywać zadania domowe; mężczyzna nie powinien jednak lekceważyć kobiety, lecz wypracować z nią więź wspólnotą), są narzędziem do rodzenia (wedle Tomasza to błąd natury, powstają ze słabego nasienia, są .niewydarzonymi samcami - z Arystotelesa; dopiero po śmierci kobiety zostają podniesione do rangi mężczyzny).