41146

rodzinną. To odczucie dosłownego i społecznego sieroctwa. To społeczna bezdomność ludzi, którzy muszą opuszczać własne domy i iść w świat Ale rozstaniu temu towarzyszy świadomość, iż chcąc iść naprzód, trzeba rozstać się z domem- bo to ostoja zacofania. Żeromski akceptuje stan wydziedziczenia, bo jest on konieczny dla społecznego rozwoju.

>    Bezdomność oznaczająca ludzi bez własnego państwa, to bezdomność narodu- stąd pojawiający się topos pielgrzyma. Taki jest Judym, który odrzuca perspektywę domu-rodziny na rzecz domu-ojczyzny, domu-społeczeństwa.

>    Bezdomność w sensie egzystencjalnym- obcość, wykorzenienie człowieka w świecie, poczucie nieprzystosowania, samotności (tak jak odczuwa to epoka modernizmu). To postać Koreckiego- w jego samotności i lęku przed światem zawarty został dekadentyzm.

6. Dr Judym albo literackie narodziny nowego człowieka:

Żeromski wprowadza nowego bohatera- wrażliwego na krzywdę, zdolnego do współczucia innym. Najważniejszą jego cechą była niezgoda na zastany świat, poczucie potrzeby reform społecznych. Judym jest młody i pełen energii, szuka dopiero swojej drogi życiowej, jest niespokojny. To proletariusz z urodzenia i z wyboru, należy do tzw. inteligentnego proletariatu (czyli inteligencji związanej z klasą robotniczą). Ma silne poczucie związku własną klasą i obowiązków wobec niej. Wyposażony w dyplom lekarski podejmuje realizację pozytywistycznego programu i chce leczyć, zapobiegać chorobom, podnosić poziom higieny (trzeba żądać, aby kwestie warunków higienicznych stały się sprawą pracodawców).

Odwołuje się, próbuje namówić do współpracy we wioskach lekarzy, do rewolucyjnych form działania (strajk). Świat lekarski odrzuca jednak reformatora- Judym w pojedynkę rozpoczyna działalność filantropijną- której sens odrzucał w Warszawie. Szybko je odrzuca po konflikcie dotyczącym stawów. Rozpoczyna wędrówkę w nieznane- trafia do Zagłębia, gdzie stan determinacji i gniewu osiąga swe apogeum. Przed Joasią broni konieczności poświęcenia się. Jest wewnętrznie rozdarty (symbol rozdartej sosny)- jego wybór jest tragiczny, obie racje (życie własne-poświęcenie) są równie ważne, a wybranie jednej skazuje drugą na zagładę. Dramatyczny wybór rodzi jednak bohaterstwo.

System wartości Judyta dopiero się kształtował- nie miał w literaturze swego kształtu. To człowiek zbuntowany, niepokorny, który nie umiał i nie chciał znosić krzywdy społeczeństwa. Ma świadomość konieczności zmieniania świata. To człowiek aktywny.

Mimo, iż nie podoba mu się słowo „socjalizm”- socjaliści uznali powieść za swoją.

Judym to upór, energia, determinacja- mimo, iż idzie od klęski do klęski. Mimo oporu społeczeństwa nie traci wiary, umacnia się w swej drodze. Jego osobowość psycłiiczna jest obsesyjnie wręcz osnuta wokół sprawy odpowiedzialności za świat.

Powieść to wielka dyskusja światopoglądowa- między Koreckim a Kalinowiczem. Kontekstem są współczesne systemy filozoficzne: skrajny utylitaryzm i skrajny indywidualizm. Korzecki formułuje swoją tezę. Humanizm- człowiek jest miarą wartości! Cierpienie i ofiara są koniecznością- nie są programem ani ideałem Żeromskiego.

To, co istotne w powieść to coś co dzieje się miedzy ludźmi. Podstawą rozumienia człowieka było społeczeństwo- wypracowanie laickiego, heroicznego humanizmu.

Żeromski od zawsze rozumiał rolę wielkiej tradycji w kształtowaniu współczesności. W okresie tworzenia powieści pisarz zaangażowany był w pracę socjalizującej inteligencji (zwróconej ku sprawom socjalnym i egzystencjalnym). Na pierwszym planie są kwestie socjalne (higiena, warunki życia). Obce było mu pojęcie walki klas- przeciwstawiał mu nakaz braterstwa i miłości! Wiązało się to z marzeniem socjalistów o rewolucji moralnej (zainspirowany myślą E.Abramowskiego)- odwoływał się do filozofii moralnej romantyków,

2