39149

„władzy pośredniczącej” Wiernymi przedstawicielami tej doktryny byli „kaliszanie - bracia Wincenty i Bonawentura Niemojowscy.

Największe znaczenie dla świadomości i kultury polskiej miały wątki liberalne w polskim romantyzmie. W tym czasie dominowały pierwiastki narodowe i religijne Ten romantyczny liberalizm w połączeniu z tradycjonalizmem, katolicyzmem, mesjanizmem zaznaczył się przede wszystkim w pracach A. Mickiewicza.

Historiografię w duchu liberalizmu romantycznego, akcentującego rolę „mas ludowych” uprawiał Joachim Lelewel. Jednak największą postacią romantycznego liberalizmu narodowego byt Maurycy Mochancki (który pod koniec życia na emigracji, zbliżył się do A. Czartoryskiego). Nurt ten byl tak charakterystyczny dla polskiej myśli, że przetrwał nawet do epoki popowstańczej.

Najbardziej typowa w XIXw dla Europy Zachodniej forma liberalizmu:

- liberatizin mieszczański (przechodzący w demotiberalizjn)- w Polsce poważnie znaczenie miał w epoce popowstańczej. Jego pełną manifestacją byl tzw pozytywizm warszawski, posiadający 2 nurty:

1 radykalny - zwalczający wrogą postawę w stosunku do religii manifestujący swój wolterianizm (Wolter w sbdebiią rocznicą swojej śmierci), - redaktor „Prawdy” Aleksander Świętochowski i historyk literatury Piotr Chmielowski

2. umiarkowany - zbliżający się do liberalizmu konserwatywnego, • ks. Franciszek Kntpiński, oraz ostrożny ewolucjonista - Bolesław Prus

Liberałowie mieszczańscy, jako sfonnalizowana i dysponująca własnym organem prasowym trakcja polityczna, zaistnieli po 1880r. w cieszącym się autonomią zaborze austriackim

W Kongresówce po 1904r. wyłonił się wyraźnie lewicowy nurt liberalizmu w postaci demokracji postępowej (tzw pedecji - pod patronem Świętochowskiego - wydającego „Humanistę Polskiego"), to np. Związek Postępowo -Demokratyczny, Polska Partia Postępowa, Polskie Zjednoczenie Postępowa (one wszystkie miałby bardzo wąską, mieszczańsko-inteligencką bazę społeczną i odgrywały marginalną rolę w porównaniu z nurtem narodowym i socjalistycznym. Głównymi organami „pedecji” były „Wolne Słowo” Leo Belmonda i „Mysi Niepodległa” Andrzeja Niemojowskiego.

Świętochowski i Niemojowski byli propagatorami antysemityzmu postępowego -wymierzony w nieasymilujących się i „nieoświeconych mas żydostwa religijnego Jednak ziażeni brakiem porozumienia swoich intencji, zerwali z progresywizmem i zbliżyli się do Narodowej Demokracji.

W opozycji do pozytywizmu i progresywizmu ufonnowala się pierwsza polska grapa liberalizmu konserwatywnego, którą od 1882r tworzyli publicyści petersburskiego tygodnika „Kraj” Jego przedstawiciele (Erazm Pilz, Włodzimierz Spasowicz), stojąc na gruncie państwowości rosyjskiej, dążyli do ugody z Rosją, dającej Polakom możliwość swobodnego życia kulturalnego im społecznego Jednocześnie zwalczali radykalny demokratyzm, socjalizm i nacjonalizm

Stworzony po 1893 r. raut narodowo-demokratyczny od początku oddzielał się od liberalizmu i akceptowi demokratyzację społeczną.

WII Rzeczypospolitej 1918 -1945

W odrodzonej Polsce liberalizm pozostawał nadal silą marginalną. Ani lewica, ani prawica nie były w stanie stworzyć samodzielnego mchu politycznego, tylko zajmowały miejsca na obizeżach innych ugrupowań

Liberałowie prawicowi mieli swoje msze zarowno w „starej” endecji (ostro krytykowanej przez młode pokolenie) jak i w ugrupow'aniach konserwatywnych które też nie były w stanie prowadzić samodzielnej akcji politycznych. Podobieństwo liberalizmu konserwatywnego do umiarkowanego było tak duże, że trudno nawet było znaleźć różnice między