80093

twórcy tej doktryny uważali, że źródeł kształtowania się idei społecznych, poglądów prawnych, teorii politycznych oraz instytucji należy szukać w materialnych warunkach życia społecznego („byt określa twoją świadomość")

postulowano wprowadzenie uspołecznionej własności dóbr produkcyjnych (tak zmiana, zdaniem Marksa i Engelsa prowadzi bezpośrednio do zmian w silach wytwórczych - te zaś uzależnione są od zmian narzędzi pracy)

uważano, że konflikt między nowymi siłami wytwórczymi a przestarzałymi stosiuikami produkcji stanowi ekonomiczne podłoże rewolucji społecznych (stąd w nauce o społeczeństwie niezbędne jest zbadanie rządzących w nim praw ekonomicznych)

Marks i Engels wierzyli, że zmiana ustroju polityczno-ekonomicznego przyczyni się do zmian świadomości (mentalności) społeczelistwa

Marks wyróżmał tizy. wzajemnie przenikające się. sfery życia społecznego:

(a)    bazę

(b)    nadbudowę

(c)    formy świadomości społecznej

2)    klasy i walki klasowe:

istotnym składnikiem materializmu historycznego była teoria klas i walk klasowych Marks nie odkrył istnienia klas i walk klasowych, sprecyzował jedynie teorię klasy i wyciągnął z niej teoretyczne wnioski; Marks udowadniał:

(a)    że istnienie klas jest związane tylko z określonymi liistorycznymi fazami rozwoju produkcji

(b)    że walka klas prowadzi nieucliroiuiie do dyktatury proletariatu

(c)    że owa dyktatura jest sama tylko przejściem do zniesienia wszelkich klas i do społeczeństwa bezklasowego

uważano, że społeczeństwa klasowe powstały w wyniku rozkładu ustroju wspólnoty pierwotnej

klasowy podział społeczeństwa cliarakteryzuje się wzajenuiym stosunkiem klas w^r dziedzinie produkcji dóbr materialnych (wypływa z różnego stosunku klas do środków produkcji)

Marks i Engels twierdzih, że w’alka klasowa jest prawem liistorycznym - wynika z narastających antagonizmów klasowych („walka klasowa jest silą napędową rozwoju społeczeństwa")

klasy prowadzą walkę ekonomiczną, o rolę społeczną i polityczną, a także ideologiczną -Marks i Engels mieli świadomość, że jedynie najliczniejszy proletariat może tę walkę wygiąć

3)    państwo i prawo:

poglądy Marksa i Engelsa na państwo i praw^ro były jednymi z istotniejszych części składowych materializmu liistorycznego

uważali oni. że państwo i prawo to zjawiska historyczne, są rezultatem określonego stadium rozwoju społecznego i stanowią instrument panowania jednej klasy nad pozostałymi o kształcie państwa i prawa decyduje niewątpliwie klasa rządząca, a więc ta, która zdobyła hegemonię nad pozostałymi - państwo to oparte jest na wyzysku klas poddanych (w takim państwie władza musi być oddzielona od mas ludowych i sprawowana przez specjalne siły. np. wojsko)

państwo to nic iiuiego jak „machina kierownicza" dysponująca własnym aparatem przymusu państwo działające w obronie określonego ustroju ekonomicznego, zdaniem Marksa, tworzy również prawo. tzn. określony system norm, odzwierciedlających w^rolę klasy iządzącej, podniesionej do rangi ustawy

marksizm stworzył swoistą teorię typów i form państw, które w XX wieku z różnym skutkiem wprowadzano w życie

Marks dowodził, że w liistorii występowały po sobie następujące formy państw: niewolnicze, feudalne, kapitalistyczne - wszystkie one odzwierciedlały wolę klasy wyzyskiwaczy twierdził dalej, że forma państwa uwarunkowana jest od określonego ustroju ekonomicznego społeczeństwa, od jego rozwoju, świadomości, itd.

Marks i Engels przeprowadzili konstruktywną krytykę państwa burźuazyjnego (wykazywali słabości liberalizmu, parlamentarnej republiki)