6426

zdolnych i twórczych, po drugie - zmiany w zakresie polityki społecznej, upowszechniania i demokratyzacji oświaty wpłynęły na zróżnicowanie takich zabiegów pedagogicznych, które wszystkim jednostkom zdolnym mają umożliwić indywidualny rozwój.

Pojęciem zdolności zajmowali się na przestrzeni wieków najsłynniejsi myśliciele. Sokrates pasjonował się sprawą tworzenia „tajemnicą twórczości", Platon wyznaczał każdemu inną rolę związaną z wykorzystaniem posiadanych zdolności. Mówił, że wrodzone zdolności nie są właściwością stałą - należy je rozwijać. Arystoteles wskazywał na różnice w zdolnościach wrodzonych, jak i różnice w zdolnościach związanych z przynależnością do określonej grupy społecznej. Żyjący w i wieku naszej ery Kwintylian zwracał uwagę na wpływ wychowania na kształtowanie zdolności. Również w okresie Odrodzenia, a potem Oświecenia wskazywano na oddziaływanie kształcące i wychowawcze wpływające na rozwój człowieka. Andrzej Frycz Modrzewski pisał nawet o orientacji szkolnej polegającej na doborze uczniów do szkół zgodnie z posiadanymi przez nich uzdolnieniami. W XVII w powstała koncepcja rozwijania uzdolnień poprzez odpowriednie pobudzanie uczniów do aktywności intelektualnej w trakcie nauczania (R. Descartes). Natomiast w XVIII w. odmienny punkt widzenia głosił Jan Jakub Rousseau w swojej koncepcji „wychowania naturalnego" twierdząc, że zdolności i inne cechy osobowości powinny się rozwijać bez większej ingerencji ze strony wychowawców. WIX w. J.H. Pestalozzi apelował o zindywidualizowane podejście do uczniów ułatwiające rozwój zdolności. Początek XX w. To okres „psychologii eksperymentalnej" (w. Wundt, F. Galton, A. Binet, W. Stern). Badano zależności między poziomem rozwoju zdolności a osiągnięciami w nauce, mierzono zdolności do uczenia się i inteligencję za pomocą testów. Wyłoniły się wówczas dwa kierunki badań nad osobowością - psychologia różnicowa (możliwość jednostki w porównaniu ze zdolnościami innych ludzi) i psychologia różnic indywidualnych.

Reasumując - dość powszechnie głoszono w przeszłości, że zdolności są wynikiem w znacznej mierze decydującym o osiągnięciach ludzi w różnych dziedzinach podejmowanej działalności. Wskazywano też na potrzebę wpływania na rozwój zdolności i uzdolnień, głównie poprzez wychowanie.

Wielowiekowy spór o uwarunkowania zdolności nie został jednak rozstrzygnięty, chociaż przedstaw/iono liczne argumenty przemawiające zarówno za dziedzicznymi determinantami rozwoju, jak też za w/pływem środowiska oraz procesu wychowania