tozsamosc spoleczna5

M. Augouslinos, I. Walker „Toisamośó społeczna" 11

blemem wyboru odniesienia. I po drugie, w jakim aspekcie dokonywać porównań? Jest to problem wyboru wymiaru. Te dwa problemy stanowiły utrapienie teorii spoiecznych porównań przez cztery dziesięciolecia (Kawakami i Dion,1994).

(...)Jitk już wspominaliśmy, SIT twierdzi, że ludzi motywuje chęć osiągnięcia pozytywnie wartościowanej tożsamości społecznej, podobnie jak motywuje ich chęć osiągnięcia pozytywnej samooceny. W większości przypadków, przynależność do danej kategorii społecznej sama przez się nie może ani podwyższyć ani obniżyć tożsamości społecznej. Przynależność do kategorii ma wartość jedynie w związku z innymi kategoriami. Na społeczną tożsamość danej osoby mogą wpływać jedynie relatywne pozycje statusowe grupy własnej i grupy zewnętrznej na wymiarze porównania. SIT przyjmuje twierdzenie o istnieniu motywu pozytywnego wartościowania przynależności grupowej tak, by podnieść znaczenie społecznej tożsamości, oraz że to pozytywne odróżnienie grupy własnej od grupy zewnętrznej osiągane jest poprzez ich porównywanie. Istotna różnica pomiędzy takim podejściem do spoiecznych porównać a tym zaproponowanym przez Festingera. polega na tym, że ten ostatni ujmował procesy porównywania nu poziomic indywidualnym. pomiędzy jednostkami jako jednostkami właśnie, gdzie oceniane są. indywidualne właściwości a upływ wywierany jest na samoocenę i wiedze o self. Natomiast SIT rozważa procesy społecznego porównywania na poziomie grup, gdzie ocenia się przynależność do grupy oraz Formuje społeczna, tożsamość i nadaje jej wartość.

Różnicow anie międzygrupowc.

Powróćmy teraz do rezultatów eksperymentów z grupą minimalna, by zobaczyć, w jaki sposób zasady SIT mogą zostać wykorzystane w celu wyjaśnienia uzyskanych w nich rezultatów. Przypomnijmy. że w eksperymentach z grupą minimalną badani dokonując różnicowania między członkiem ingrotip a członkiem grupy zewnętrznej działali na podstawie mało znaczącej lub nawet jawnie losowej klasyfikacji. Jest to zagadka z punktu widzenia.teorii rzeczywistego konfliktu.    .

W eksperymencie z grupą minimalną badani stają przed nieomal „pustą” sytuacją. Badani przydzielani są do jednej z dwu grup na podstawie mało znaczącego lub wręcz losowego kryterium, oddzielani od wszystkich z wyjątkiem eksperymentatora i proszeni o przyznawanie punktów innym badanym, identyfikowanym tylko za pomocą numeru i przynależności do grupy. Jakie znaczenie ma dla badanych - czy w ogóle mieć może - lego typu pusta sytuacja? Według teorii SIT, badani uznają swoją przynależność do grupy. Motywuje ich również chęć wzmocnienia [cnhan-osmentJ swej społecznej tożsamości. W tak ograniczonej sytuacji można tego dokonać tylko w jeden sposób. Badani mogą podnieść wartość swej tożsamości społecznej jedynie dążąc do odróżnienia własnej grupę od innej, oraz wynosząc ją ponad drugą. Uczynienie tego stawia ich grupę w nadrzędnej pozycji względem drugiej grupy i dlatego, na mocy społecznego porównania, ich wiasna grupa zaczyna być wartościowana pozytywnie, co z kolei - wskutek identyfikacji z grupą - podnosi wartość ich społecznej tożsamości.

SIT. sformułowana w tak sztywnych i minimalnych warunkach, nie pretenduje do przenoszenia wyjaśnień różnicowania międzygrupowego uzyskanych w eksperymentach nad grupą minimalną na sytuacje międzygrupowego konfliktu i wrogości „rzeczywistych" grup. W tym ostatnim przypadku naieżałob^ uwzględnić co najmniej historię międzygrupowych relacji oraz ich ekonomiczne i społeczne pozycje. Jednakże przyjmuje się, iż zasady SIT ieżą u podstaw wszystkich mię-

ci/.ygtupowych kontekstów. Jednego z przykładów obrazujących różnice między minimalnymi i rzeczywistymi grupami dostarcza Brown (1986), który zauważa, że badani w ramach eksperymentu mogą poprawić swoją tożsamość społeczną różnicując liczbę punktów przydzielanych członkom własnej grupy i członkom grup zewnętrznych. W sytuacji eksperymentalnej nic nic stoi na przeszkodzie by tak właśnie się zachować. Natomiast członkowie rzeczywistych grup, różniących się rzeczywistą pozycją i władzą, nic mają takiej swobody, Nic jest łatwo, a często w ogóle nic jest możliwe dla członków grup mniejszościowych w danym społeczeństwie upewnienie się w wyższości swej grupy poprzez znalezienie korzystnego dla siebie wymiaru porównania bądź grupy porównawczej. To prowadzi nas do problemu konsekwencji zagrożeń dla tożsamości społecznej

Konsekwencje zagrożeń dla tożsamości społecznej.

Jeżeli ludzie rzeczywiście są motywowani do oceniania pozytywnie swojej przynależności do kategorii społecznej, i jeśli osiągają to na drodze społecznych porównań grupy własnej z grupami zewnętrznymi, wówczas staje się teoretycznie istotne zastanowienie się nad tym, co dzieje się, gdy jednostki znajdują się w grupach, które nie mogą być pozytywnie oceniane w relacji do innych grup. W takich sytuacjach relatywna niższość pozycji grupy przynależności stanowi zagrożenie dla społecznej tożsamości jej członka. Jak na takie zagrożenie tożsamości reaguje jednostka? SIT wyróżnia dwie szerokie klasy reakcji behavioralnych * opuszczenie grupy bądź pozostanie w niej przy jednoczesnym podjęciu starań w celu zmiany statusu grupy. To, jaka. decyzje podejmie jednostka, zależy w dużej mierze od jej przekonań odnośnie mobilności społecznej i zmiany społecznej (Ellemers, 1993). Pojęcie ruchliwości społecznej odwołuje się do przekonania. żc grupowe bariery są raczej otwarte niż zamknięte i żc możliwe jest opuszczenie jednej grupy na rzecz innej. Pewne grupy są z definicji grupami zamkniętymi - najlepszymi przykładami są tu pleć i rasa. Inne są bardziej otwarte, lecz mogą nie być postrzegane w ten sposób. Pojęcie zmiany społecznej odnosi się do przekonania, że względny status grupy może zostać zmieniony, żc możliwa jest zmiana negatywnego wizerunku grupy na pozytywny. I znów, rzeczywisty stan rzeczy może nie być adekwatnie reprezentowany w systemach przekonań ludzi, lecz to właśnie wiara w możliwość lub niemożliwość zmiany kieruje ich zachowaniami. Oprócz powyższych strategii, istnieje trzeci rodzaj reakcji, której niewiele uwagi poświęcono w ramach SIT, mianowicie, akceptacja słuszności swojego członkostwa w grupie, połączona z akceptacja jej negatywnej oceny.

Opuszczenie grupy. Kiedy poszczególni członkowie negatywnie wartościowanej grupy są przekonani o względnie słabych barierach oddzielających grupy od siebie, mogą próbować opuścić własną grupę by przyłączyć się do innej, wartościowanej pozytywnie. Ludzie, którzy dążą do awansu społecznego, którzy próbują poprawić swój los t los swych dzieci przez cie.żką pracę, dokształcanie się i tym podobne, często próbują opuścić jedną pozycję społeczną i osiągnąć inna. Rzecz jasna, możliwość „wyjścia" jest otwarta jedynie w tych grupach, które można opuścić. Wiele społecznych zaszeregowali - rasa i płeć na przykład - jest raczej przypisanych niż uzyskiwanych. Są to gnipy, z których nie ma wyjścia.- Mimo lo członkowie takich grup mogą podejmować działania' będące de facto wyjściem. Przypadki członków grup mniejszościowych „uchodzących'' za członków grupy większościowej, są przykładami jednej z takich form „wyjścia", nawet jeśli oznaki pierwotnego członkostwa gnipy są zachowane (Simpson i Yinger, 1985: 139-<10). Nawet jeżeli%yjście z gnipy jest logicznie możliwe, może być niewykonalne z powodów psychologicznych. Wiele grup posiada dobrze rozwinięte mechanizmy utrudniające zdradę - tak