6658

porozumiewania się, obejmujące znane i akceptowane przez obie strony środki komunikacji i relacje miedzy nimi.

2. Czytanie z ust

Jedną z form percepcji języka narodowego w postaci mowy dźwiękowe, stosowanych przez osoby niesłyszące, jest obserwacja ruchów ust rozmówcy w trakcie aktu komunikacyjnego. Czynność ta nazywana jest często czytaniem z ust. Technika ta chociaż jest jedną z najdoskonalszych form porozumiewania się osób nieslyszących i słyszących, jest zarazem najtrudniejsza i nawet przy osiągnięciu wysokiego poziomu nie może zastąpić słuchu. U podstaw umiejętności odczytywania z ust leżą:

•    umiejętność wyróżniania wzrokiem tych widzialnych głosek, które dają się wyróżnić,

•    odgadywanie głosek wyróżnionych w grupach artykulacyjnych,

•    odgadywanie i uzupełnianie tych, których artykulacja jest niewidoczna na zewnątrz-na podstawie ogólnej orientacji w temacie, czasu trwania wypowiedzi, akcentów wyrazowych i zdaniowych) itd.¹

Mimo znajomości powyższych zasad i wieloznaczności tłumaczeń próby odczytywania z ust kończą się zwykle niepowodzeniem. W rozmowie z osobą niesłyszącymi należy zatem posługiwać się tylko znanymi pojęciami. Jest to szczególnie ważne w kontakcie z niesłyszącym dzieckiem, które operuje ograniczonym zasobem pojęć.

Odczytywanie mowy z ust nie przebiega w sposób analityczny- głoska po głosce, lecz w sposób syntetyczny-odbiorca rejestruje i analizuje nie obrazy artykulacyjne poszczególnych głosek, lecz przebiegi przestrzenno czasowe zestawów artykulacyjnych składających się na całe słowa.

Wśród czynników związanych z osobą przekazują informację należy wymienić cechy anatomicznej i charakterystyczne twarzy (deformacje, tiki, wąsy, broda itp.), mimikę twarzy, gestykulację, wyrazistość i naturalność artykulacji, tempo artykulacji (szybkość, równomierność), dykcję i stosowanie środków pomocniczych (fonogesty, alfabet palcowy, migowe znaki ideograficzne).

Czynniki związane z odbiorcą to przede wszystkim sprawność spostrzegania wzrokowego (ostrość i odporność na zmęczenie wzroku), znajomość znaków artykułowanych, odpowiednio bogate słownictwo bierne (odczytać można z ust tylko wyrazy