8200

określony dla danej macierzy sposób. Macierze takie przedstawiają powiązania przyczynowo- skutkowe poszczególnych składników. Najpowszechniej stosowaną macierzą typu przedstawiającego jest macierz Leopolda. Została opracowana dla ujęcia oddziaływań związanych z wszelkiego rodzaju pracami konstrukcyjnymi. Zawiera w wersji oryginalnej 100 działań na osi poziomej i 88 charakterystyk i warunków środowiska na osi pionowej. W wersji dostosowanej do warunków polskich 96 działań i 83 charakterystyki środowiska. Macierz wypełnia się dokonując przeglądu wszystkich komórek utworzonych przez przecięcia wierszy i kolumn, i znacząc kreską po przekątnej te z nich, w których można przewidywać wpływ danego działania na określone warunki środowiska. Następnie szacuje się wielkość tego oddziaływania i jego znaczenie dla środowiska w skali od 1 do 10, wpisując oszacowania w dwa pola komórki powstałe po wpisaniu przekątnej. Szacowanie wielkości oddziaływania wskazane jest opierać na wielkościach mierzalnych - takich jak powierzchnie, objętości czy liczebności - dla ich zobiektywizowania. Szacowanie znaczenia oddziaływania jest subiektywne. Macierz Leopolda jest podejściem całościowym, gdyż obejmuje zarówno środowisko fizyczno-biologiczne, jak i socjo-ekonomiczne. Jej struktura wykazuje jednak przewagę elementów środowiska fizyczno-biologicznego. Poszczególne części macierzy można rozszerzać dla bardziej szczegółowego przedstawienia czynników opisujących dany element środowiska. Macierz Leopolda nie jest selektywna, tzn. nie wskazuje wyraźnie na krytyczne w danej sytuacji oddziaływania czy problemy. Nie rozróżnia również oddziaływań natychmiastowych od występujących w dłuższych okresach czasu. Bardzo dobrze przekazuje wyniki opracowania przez przedstawienie wizualne całości na jednym wykresie. Jest bardzo dobrym narzędziem służącym dalszemu ukierunkowaniu studiów na wstępnych etapach badań lub też jako główne narzędzie w sprawach o mniejszym stopniu komplikacji. W macierzy typu przedstawiającego treść informacyjna zawarta w poszczególnych komórkach może być wzbogacona, pozwalając na oszacowanie korzyści środowiskowych, prawdopodobieństwa wystąpienia oddziaływania, czasu wystąpienia, jego trwania, ryzyka, środków zaradczych i oddziaływań wtórnych. Macierz rozszerzona w ten sposób traci na komunikatywności, ale może być wystarczającym narzędziem analizy w szczegółowych ocenach oddziaływania na środowisko. Metody nakładkowe Metody nakładkowe polegają na przedstawieniu rozmieszczenia przestrzennego poszczególnych parametrów środowiska w serii map na przezroczystych podkładach. Na danej mapie różnym stopniem zaczernienia znaczony jest stopień zgodności rozpatrywanego parametru z działaniem będącym przedmiotem oceny. Przedstawienie przestrzennego rozmieszczenia korzystnych i niekorzystnych warunków dla danego przedsięwzięcia otrzymuje się przez nałożenie na siebie serii map. Z reguły tworzenie map poprzedza się wykonaniem macierzy interakcji, co pomaga w selekcji najistotniejszych oddziaływań. Dzięki temu oraz ograniczonej ilości map - a przez to czynników - metoda ta jest selektywna. Z tych samych powodów jest w umiarkowanym stopniu całościowa. Ze względu na stosowany sposób przedstawiania danych metoda nakładkowa nadaje się szczególnie do analizowania zagadnień o cliarakterze przestrzennym, np. związanych z rozwojem regionalnym lub inwestycjami liniowymi. Metody sieciowe Czwartym rodzajem metod są metody sieciowe. Pozwalają one łączyć przyczyny ze skutkami. Identyfikują działania będące przyczyną i łączą je z czynnikami środowiska, na które oddziaływują. Z kolei zmiany tych czynników mogą być przyczynami oddziaływań wtórnych na inne czynniki. Pierwszym etapem jest wykonanie macierzy interakcji. Następnie na podstawie macierzy tworzy się graficzną sieć powiązań między przyczynami i skutkami, uwzględniając wszystkie poziomy powiązań, łącznie z wtórnymi przyczynami i skutkami. Oprócz zależności przyczynowo-skutkowych, w sieci mogą zostać zaznaczone działania zaradcze i korekcyjne. Zaletami metod sieciowych są ich całościowość, obiektywność oraz selektywność. Są to jednak metody drogie, pracochłonne i wymagające od wykonawców wysokich kwalifikacji.