124291

2

specyficzne dla danej grupy sposoby aktywności mają charakter wrodzony, przy czym wrodzoność tę należy interpretować biologicznie, tzn. jako informację zdobytą w procesie chemicznym, czyli zarejestrowaną w genomie i przekazywaną dziedzicznie.⁵ Zatem zachowania, przyjęte dla cech morfologicznych, mają niezmienny dla danego gatunku wzór i poddają się wyjaśnianiu przyrodniczemu. Badacze próbują odpowiedzieć na pytanie, jak to się dzieje, że w danych warunkach organizm reaguje w sposób adekwatny do środowiska, tzn. przystosowawczy.

Odwołując się do koncepcji ewolucji można wytłumaczyć genezę zachowań wrodzonych. Poczynając od pojawienia się fazy organicznej a z nią życia, proces kształtowania się bytu- zdaniem Lorenza- wiąże się ściśle z poznaniem. Otóż środowisko, działając nieustannie na systemy żywe, zmusza je, by one -chcąc utrzymać się przy życiu- kształtowały się zgodnie z jego specyfiką, czyli osobnik, u którego zaszła mutacja zawierająca dodatkową informację o warunkach otoczenia (przystosowawcza lub adaptacyjna) rozmnaża się efektywniej niż jego pobratymcy. Wszelka adaptacja zakłada wiedzę organizmu o warunkach zewnętrznych, którą wyraża on w cechach swojej budowy i charakterze zachowań.

Pierwotnie „wrodzonymi” nazywa Lorenz zachowania określone wyłącznie przez informację genetyczną i oddziela je od „nabytych”, opartych o wiedzę zdobytą w procesie rozwoju osobniczego. Jednak nie może zaistnieć uczenie się bez podłoża w informacji dziedzicznej. Dwom typom zachowań odpowiadają dwa rodzaje informacji genetycznej, czyli tzw. programy zamknięte (oferują stały dla danego gatunku wzór reakcji na sytuacje, jakie osobnik spotyka w środowisku. Naruszenie tego gotowego przystosowania spowodowałoby utratę lub zmniejszenie adaptatywności) i programy otwarte (wyznaczają ramy tego, co organizm może nabywać w procesie ontogenezy). To one, a nie środowisko, kierują rozwojem indywidualnym. Ten typ przystosowania Lorenz nazywa modyfikacją adaptacyjną. Z kolei te modyfikacje, które dotyczą zachowania to inaczej uczenie się.

Dla lepszego zrozumienia etologii trzeba wyjaśnić znaczenie instynktu. Otóż jest to automatyczne zachowanie się. Przebiega ono zawsze w ten sam, charakterystyczny dla danego gatunku sposób, który nie ulega zmianie nawet po długotrwałej tresurze. Procesy dojrzewania powodują, że pewne zachowania instynktowne, np. seksualne, pojawiają się w późniejszym okresie życia.

Instynkt dochodzi do skutku dzięki współgraniu czynników zewnętrznych (bodźce kluczowe- wrodzony mechanizm wyzwalający; odblokowuje ruch instynktowny) i wewnętrznych (popęd, energia prąca do realizacji tego zachowania.).

Według Lorenza popęd i instynkt to człony tego samego łańcucha funkcjonalnego. Długie łańcuchy koordynacji dziedzicznych zostały u nas

K. Lorenz „ Odwrotna strona zwierciadła"- wyd.polskie, 1977