100224

1. Obrona pozwanego w procesie formułkowym

Proces tylko wtedy mógł się toczyć, gdy pozwany przynajmniej zaprzeczał twierdzeniom powoda (negacja). Negacja pozwanego nakładała na powoda obowiązek przeprowadzenia dowodu na prawdziwość jego twierdza) zawartych w intentio.

Innym środkiem do obrony pozwanego była exceptio, czyli zarzut procesowy. Tutaj pozwany nie zaprzeczał twierdzeniom powoda zawartych w intentio. lecz przeciwstawiał im inne okoliczności faktyczne lub odmienną postawę prawną, które miały na celu zapobiec wyrokowi zasądzającemu. Jeżeli twierdzenia zawarte w exceptio okazały się prawdziwe, sędzia winien wydać wyrok oddalający żądania powoda. Prawdziwość tę w zasadzie musiał udowodnić pozwany.

Wśród licznych ckscepci znanych w procesie rzymskim szczególną rolę odegrała exceptio Joli. zarzut podstępu. Posługiwał się nią pozwany wówczas, gdy powód uzyskał swe roszczenia podstępnie, albo gdy zasądzenie go byłoby sprzeczne z dobrymi obyczajami.

Exceptio stanowi część składową formułki procesowej, dlatego też już okoliczności stanowiące jej podstawę winny być podniesione przez pozw^ranego już w fazie in iure. W powództwach dobrej wiary okoliczności te sędzia uwzględnia z urzędu. Skutkiem każdej ekscepcji, którym było całkowite oddalenie powoda z jego żądaniem, mógł tai ostatni unicestwić odpowiednim twierdzeniem zwanym replicatio.