100295

1. Skutki niewykonania zobowiązań.

Jeżeli dłużnik nie wykonał zobowiązania, ponosił z reguły odpowiedzialność w^robec wierzyciela, który na drodze sądowej mógł domagać się świadczenia, a w braku takiej możliwości - pokrycia powstałej szkody. Ale zasada ta uznawała liczne wyjątki.

Wolny od odpowiedzialności był dłużnik, którego możliwość świadczenia unicestwiona została działaniem siły wyższej (ris maior). Były to różne przypadki, którym słabość ludzka nie mogła się oprzeć np. trzęsienie ziemi. Nie odpow iadał też dłużnik jeśli niemożliwość świadczenia z jego strony spowodowała została przez przypadek zwykły (casus fortuitus). Zdarzenie to tym się różniło od siły wyższej, iż przy maksymalnej star anności dłużnik, przynajmniej teoretycznie, nie był w stanie skutkom zdarzenia zapobiec.

Dla odpowiedzialności dłużnika istotne znaczenie miało też i to, czy przedmiot świadczenia należał do kategorii rzeczy zamiennych, czy niezamienuych. Zniszczenie rzeczy, nawet w skutek działania siły wyższej, w tym pierwszym przypadku nie zwalniało dłużnika od obowiązku świadczenia, w myśl zasady: ..gatunek nigdy nie ginie". Natomiast w tym drugim przypadku zobowiązanie mogło wygasnąć, jeśli zniszczenie rzeczy nie wy nikło z winy dłużnika.

Dłużnie ponosił pełną odpowiedzialność w-obec wierzyciela, gdy niewy konanie lub nienależyte wykonanie zobowiązania było przez dłużnika zawinione. Ale i ta zasada znała wyjątki. Dłużnik odpowiadał zawsze, ilekroć dopuścił się dolus.