39605

[ J= A oraz W_A ,0 dB] [ (= A oraz |= A-»B <-> ^ B] z podstawy A-»0 ma wynikać pewne zdanie Jeżeli rozumujący uznaje podstawę rozumowania to uznaje również następstwo. Jeżeli rozumujący przyjął podstawę rozumowania jako problematyczna to musi pizyjąć jej konsekwencje również jako tylko problematyczne. Gdyby rozumujący na podstawie problematyczności zdania A uznał zdanie B to popełniłby błąd petitio principi. polegający na tym, że konkluzji przypisał większą wartość poznawczą niż przesłance. Gdyby rozumujący skonstruował zdanie B nie spełniające warunku A—» B to popełniłby błąd zwany formalnym. Gdyby ktoś uznał za prawdziwe zdanie A, które jest w istocie fałszywe to popełniłby błąd zwany materialnym.

Zdanie B. które jest wytworem I ogniwa, może być zdaniem skonstruowanym nie należącym do zbioru zdań, którymi dysponuje się w danej dziedzinie wiedzy lub zdaniem wyróżnionym spośród zespołu twierdzeń w danej dziedzinie. W pierwszym przypadku wprowadzając zdanie do zbioru zdań stanowiących dziedzinę wiedzy wzbogacamy naukę, w drugim ptzypadku odpada ogniwo wnioskowaiua i rozumowanie kończy się na I ogniwie, którego wynikiem jest wyróżnienie twierdzenia pozostającego do zdania A w stosunku wynikania. Wyprowadzenie konsekwencji jest więc rozumowaniem odkrywczym wzbogacającym wiedzę, gdyż jego wynikiem jest konstruowanie i uznawanie zdań nie należących uprzednio do danego rozumującemu zbioru zdań.

Dowodzenie

Schemat:

[A oraz Wo_^ d [= B] [ B oraz B-» A A]

Rozumowanie to różni się zasadniczo od wyprowadzani konsekwencji. Warunkiem w układzie wyjściowym jest wyrażenie „Wo-»a”- Oznacza ono, że należy dobrać takie zdanie prawdziwe znane rozumującemu (teza, twierdzenie), które warunkuje zdanie A czyli podstawę rozumowania. Czynność dobierania jest w tym przypadku wyróżnianiem, a jej wytworem jest włączenie do dalszego procesu rozumowania stwierdzenia z odpowiedniej dziedziny wiedzy. W układzie wyjściowym II ogniwa występuje jako I przesłanka uznane zdanie B (to rozumowanie to dedukcja). Procesy dowodzenia występujące w naukach dedukcyjnych i empirycznych mają zazwyczaj charakter bardziej złożony (nie są to rozumowania II-ogniwowe, a wielo-ogniwowe). Procesy te mogą być albo szeregiem II-ogniwowych dowodów albo czynność wyróżniania stanowi I ogniowo, inne ogniwa zaś są procesem wyprowadzania konsekwencji.

Przykład:

A: Księżyc nie posiada atmosfery

tB : Promienie gwiazd zasłanianych przez tarczę Księżyca nie ulegają załamaniu B—» A : Jeżeli promienie gwiazd zasłanianych przez tarczę Księżyca nie ulegają załamaniu, to księżyc nie posiada atmosfery.

Wnioskowanie dedukcyjne - mamy uznane A

W dowodzie II ogniwowym podstawą I ogniwa jest zdaiue dowodzone, o którym rozumujący nie wie jaką ma wartość poznawczą i logiczną. Dopiero rozumowanie ma ujawnić, która z tych ewentualności zachodzi. Istomą czynnością przy dowodzeniu jest wyróżnienie tego właśnie twierdzema, z którego da się wywnioskować zdanie dowodzone. Czynność ta nie jest ujęta w żadne reguły i przepisy a trafność doboru (wyróżnienia) zależy od inwencji, inteligencji, zdolności poznawczych i doświadczenia rozumującego. Jeżeli dobór został dokonany trafnie to wykazanie prawdziwości dowodzonej tezy jest automatyczną już czynnością wyznaczoną przez sytuację wyjściową i cel rozumowania. Często przy przeprowadzaniu dowodów trzeba wyróżnić nie jedno, ale wiele zdań, z których w koniunkcji z innymi wynika zdanie dowodzone.

Wyjaśnianie albo tłumaczenie

Są różne sposoby wyjaśniania (za pomocą prawa, modelowe, strukturalne)

Wyjaśnianie stanu rzeczy a wyjaśnianie zdania:

Wyjaśnianie stanu rzeczy może polegać albo na wskazaniu jakiegoś zjawiska, które warunkuje ten stan rzeczy, albo na wskazaniu prawa (prawidłowości), którego ten stan rzeczy jest szczególnym przypadkiem. W rozumowaniach mamy zaś do czynienia nie ze zdarzeniami lub stanami rzeczy, ale ze zdaniami, które opisują stany rzeczy lub zjawiska.