1. Wymiar sprawiedliwości w ujęciu doktry nalnym
Jest to szczególny rodzaj działalności rozstrzygającej, w znaczeniu podmiotowym to działalność niezależnych sądów, w znaczeniu przedmiotowym działalność polegająca na rozstrzyganiu konfliktów, co do prawa za pomocą środków prawnych - nieważny jest organ, a w znaczeniu mieszanym działalność polegająca na rozstrzyganiu konfliktów, co do prawa za pomocą środków prawnych realizowana przez niezależne organy sądowe. Właściwą działalnością wymiaru sprawiedliwości jest działalność rozstrzygająca konflikty, judykacyjna zwana inaczej orzeczniczą. Obejmuje 2 etaty:
• Rozpoznanie sprawy - ustalenie, jakie okoliczności faktyczne są istotne dla rozstrzygnięcia sprawy i mogą być podstawą orzeczenia, następnie zebranie materiału dowodowego, środków dowodowych, potwierdzających istnienie określonych faktów
• Wydanie rozstrzygnięcia, czyli na podstawie zebranych materiałów organ orzekający wydaje rozstrzygnięcie, co do sporu
Oba te etaty to postępowanie, czyli ogól czynności podejmowanych w celu rozstrzygnięcia sporu.
Dwie strony: powód zgłasza powództwo do pozwanego
Teorie wymiaru sprawiedliwości historycznie od najstarszej:
1. związanej decyzji sądowej, przyjęto, że racjonalny ustawodawca tworzy racjonalne prawo, rolą sądu jest tylko i wyłącznie ustalenie czy norma obowiązuje w danym momencie, w takim modelu nie ma możliwości swobodnego działania przez sąd ( sądy ustami ustawy )
2. swobodnej decyzji sądowej, bardziej realny obraz ustawodawstwa, system prawa niespójny zawiera sprzeczności, niepozbawiony luk, uznano, że prawo w chwili stworzenia jest dostosowane do warunków, jeżeli warunki są zmienione prawo staje się nieadekwatne
3. praworządnej decyzji sądowej, u podstaw tej teorii legły założenia teorii swobodnej, w nowej teorii ustawodawca dopuszcza samodzielność działania sądu poprzez wprowadzenie zwrotów niedookreślonych pozwalających na luz decyzyjny
4. koncepcja modelu sądowego stosowania prawa, zawierająca 3 element: określenie stanu faktycznego danej sprawy, subsumeja normy prawnej i zastosowanie dyspozycji określonego przepisu.