104123

Późne i wczesne dojrzewanie

Jak już powiedziano wcześniej, wiek, w którym rozpoczyna się okres pubertacji nie jest stały. Wczesne lub późne dojrzewanie wydaje się mieć niewielkie konsekwencje psychiczne w przypadku dziewcząt. W przypadku chłopców rzecz się ma inaczej. Chłopcy, którzy wcześnie dojrzewają mają większe szanse na wybicie się w sporcie z powodu swego wzrostu i siły. Również bardziej prawdopodobne, że wcześniej osiągną pewność siebie w kontaktach z dziewczętami, co jest mało prawdopodobne w przypadku chłopców, którzy dojrzewają późno. W ten sposób mogą powstawać różnice osobowościowe między mężczyznami, którzy dojrzewali wcześnie lub późno. Wiele badań wskazuje, że późno dojrzewający chłopcy częściej bywają spięci, nadmiernie się kontrolują, są społecznie niedostosowani, mają poczucie nieadekwatności i odrzucenia. Wcześnie dojrzewający, wprost przeciwnie, wydają się być bardziej pewni siebie oraz wyrozumiali dla siebie samych. Badania z powtórzonym pomiarem (longitudinalne) pokazują, że tego typu różnice mogą się utrzymywać aż do dorosłości. W wieku 33 lat większość mężczyzn, którzy późno dojrzewali cechuje obniżony poziom zaufania we własne siły i silna potrzeba wsparcia ze strony innych (Clausen, 1975).

Tożsamość w adolescencji

Według Eriksona (1968) adolescencja to okres w rozwoju, w którym jednostka poszukuje swej tożsamości. Kryzys „poczucie tożsamości kontra rozproszenie ról"^ (identity versus role confusion), właściwy adolescencji, traktowany jest przez wielu psychologów jako kluczowy dla całego rozwoju.) Podstawowym celem dorastającej jednostki jest osiągnięcie dającej poczucie bezpieczeństwa oraz stabilnej tożsamości „ja" (ego-identity) oraz świadomości siebie. Tożsamość ,ja" ma trzy istotne składniki:

1.    Poczucie jedności, czyli zgodność (koherencja) obrazu „ja".

2.    Poczucie ciągłości w czasie obrazu „ja".

3.    Poczucie wzajemności między własnym obrazem „ja" a sposobem, w jaki jest się spostrzeganym przez innych.

Aby osiągnąć poczucie tożsamości, dorastający zwykle wypróbowują rozmaite role, początkowo bez zbytniego zaangażowania. W ten sposób stopniowo kształtują się trwałe postawy i wartości, dokonują się wybory zawodowe, rodzinne, życiowe, stając się zrozumiałymi dla jednostki oraz innych osób wokół niej. Skutkiem niepowodzenia w osiągnięciu poczucia mocnej, satysfakcjonującej i trwałej tożsamości jest rozproszenie ról (role-diffusioń) albo poczucie dezorientacji co do tego, czym lub kim się jest. Zbyt mocna presja ze strony rodziców oraz innych ważnych osób może powodować poczucie opuszczenia i rozpaczy, co w konsekwencji może doprowadzić do fizycznego albo psychicznego wycofywania się z otoczenia. W najbardziej krańcowych przypadkach rozproszenia ról, dorastający mogą przyjmować negatywną tożsamość. Będąc przekonani o tym, że nie są w stanie sprostać wymaganiom stawianym przez rodziców, mogą się buntować oraz zachowywać w sposób, który nie może być przez rodziców zaakceptowany. To może być powodem, że na przykład syn lokalnego działacza lewicy może wstąpić do jakiejś grupy konserwatystów, a córka ateisty może stać się zagorzałą członkinią jakiejś grupy religijnej.