104611

Liberalizm kształtował się w rezultacie zwycięstwa rewolucji burżuazyjnej, w szczególności angielskiej, amerykańskiej i francuskiej. Dając wyraz dążeniom burżuazji do wolności gospodarczą i polityczną, uzasadniał racjonalność kapitalistycznego sposobu produkcji. Głoszona idea wolności, pojmowana również jako wolność konkurencji, opierała się na rozwoju wolnego człowieka.

Liberalizm polityczny XIX w. silnie nawiązywał do osiemnastowiecznych szkół, w szczególności do Locke'a, Monteskiusza, Woltera, Diderota, a głównie do liberalizmu ekonomicznego A.Smitha. Eksponując fizjokratyczną teorię „państwa- stróża nocnego" liberałowie XIX w. Pogłębiali ideologię leseferyzmu: laissez faire, laissez passer- dosłownie:. pozwólcie działać, pozwólcie przechodzić’. Państwo jako organizacja zabespieczająca nienaruszalność prawa własności i bezpieczeństwo, poprzez wstrzymanie się od ingerencji w życie społ., a w szczególnie gospodarcze, wyzwala tym samym maksymalną aktywność jednostki. Natomiast jakikolwiek interwencjonizm państwowy może tę aktywność przyhamować

Doktryna liberalizmu politycznego XIX w. Uzyskała najpełniejszy wyraz w myśli angielskiej, zabarwionej silnym odcieniem ekonomicznym.

Ją reprezentantami byli: A. Smith, Jeremy Bentham i John Stuart Mili.

Liberalizm francuski doby restauracji, a następnie monarchii lipcowej (1830-1848) reprezentowali:

P.P Royer- Collard, F. Chateaubriand, wybitnym przedstawicielem tej tradycji w 2 poł. Stulecia był A.deTocqueville.

Silnym echem odbił się liberalizm w krajach niemieckich, z jego przedstawicielami: K.von Rotteckiem, T. Welkerem i W.von Humbolim, wywierającym również wpływ na polską myśl polityczną.

W Rosji idee liberalizmu znalazły wyraz w twórczości N. Rodiszczewa oraz programie dekabrystów.

Należy podkreślić, że doktryna liberalizmu stała się trwałym czynnikiem ideologii państwa demokratycznego, zaznaczającym do chwili obecną swój wpływ na formowanie postaw światopoglądowych w najbardziej rozwiniętych państwach.

Koncepcja państwa (według A.Smitha):

państwo rodzi się żywiołowo, nie jest „dane" przez siły wyższe, zaś jego źródłem jest podział na bogatych i biednych

-    jego zadaniem jest sankcjonowanie bezpieczeństwa posiadania, porządku i subordynacji jednych obywateli względem pozostałych

-    państwo jest organizacją istniejącą ponad podziałem antagonistycznym miedzy bogatych i biednych

pierwszoplanowe zadanie państwa- obrona społeczeństwa przed gwałtami i napaścią bezpieczeństwo ulega tym większym napięciom im większe jest bogactwo państwa i obywateli armia powinna chronić przed agresją z zewnątrz

w celu obrony obywateli przed niesprawiedliwością i uciskiem ze strony współobywateli powinny być ustanowione niezawisłe sądy oparte na kategorycznym oddzieleniu władzy wykonawczej od sądowniczej

-    państwo powinno utrzymywać potrzebne instytucje użyteczności publicznej i to bez względu na kalkulację kosztów; chodzi tu o zabezpieczenie dróg i szlaków komunikacyjnych oraz krzewienie powszechnej oświaty sprzyjającej „wolnej grze’ sił społ - ekon.

Idea taniego rządu przejawia się przez całą doktrynę liberalną chociaż Smith zdaje sobie sprawę, iż wydatki rządu powinny być relatywne do ogólnej zamożności społeczeństwa. Punkt wyjścia w tym rozumowaniu tkwi w przekonaniu, że skoro rząd nie przysparza bogactw, powinien być przynajmniej tani jako instytucja niezbędna. Opowiada się jednocześnie za możliwie najniższymi podatkami: „najlepszym podatkiem jest ten, którego w ogóle nie pobrano".

Koncepcja Jeremy Benthama

Był rzecznikiem filozofii utylitaryzmu, która zasadę etyczną sprowadzała do użyteczności, przy czym miarą użyteczności był stopień zaspokojenia przyjemności. Przyjemność miała dla Benthama walor ogólny: przyjemność własna (odczuwana psychicznie) płynęła nie tylko z korzyści własnej, ale także cudzej i zbiorowej. Dobre jest działaniem, które w społ. Zwiększa sumę przyjemności zmniejsz sumę przykrości.

Główne poglądy na społ., państwo i prawo wyraził w traktacie o zasadach moralności.

Celem społ. jest suma celów indywidualnych, jest to nie indywidualistyczna koncepcja społ. By człowiek mógł się czuć szczęśliwym, potrzebna mu jest własność. Zadaniem państw® i prawa jest ochrona interesów jednostki, z abezpieczenie nietykalności osobistej i majątku. Osobiste szczęście nie pozostaje w sprzeczności ze szczęściem innych ludzi, a odwrotnie, działając na rzecz własnego