104666

2.    krytyka uderzała w wielkie autorytety, uważając, że jedynym autorytetem jest rozum, to co nie mogło legitymizować się rozumnością było traktowane jako pozbawione legitymizacji, sensu. Każda zasada, instytucja, powinna kierować się przejrzystością dla racji. Wiązała się ona z kolejnymi etapami poddawania pod sąd czystego rozumu i różnych aspektów żyda. Tradycyjny autorytet to obelga dla człowieka (oprócz starożytności i oświecenia), średniowiecze - wiek ciemny (...) ludzkośd. Tradycyjne autorytety pozbawiały człowieka prawa do samodzielnego sprawdzania prawdziwości wyznawanych poglądów. W oświeceniu od wszystkiego wymagano legitymacji rozumności i użytecznośd.

3.    krytykowano wszelkie filozofie systemowe, żądając aby prawdziwa wiedza była użyteczna (pozytywizm wykorzysta to hasło), to co nie użyteczne - nie należy się tym zajmować. Zła jest nie tylko teologia, lecz również racjonalistyczna filozofia, jeśli nie potrafi wykazać, że jej twierdzenia są zgodne z faktami. Oznaczało to m. in. Poddanie w wątpliwość dedukcji i matematyki, której przeciwstawiano chętnie fizykę Newtona, pojmowaną jako naukę indukcyjną.

4.    krytyka instytucji społecznych i politycznych. Oświecenie to walka z ideałami, osądami, bo znalazły uosobienie w instytucjach społecznych. Monarchia, kler - zinstytucjonalizowane rełigie dogmatyczne, prawo feudalne, zależności między ludźmi to również instytucje stymulujące przesądy. Kler miał rozpowszechniać kłamstwa aby móc bardziej i łatwiej ludzi aemnych (ekonomiczny interes). Instytucje muszą być zmieniane. W miarę upływu czasu krytyka dotyczyła świata zinstytucjonalizowanego i w przeddzień rewolucji było już jasne, że nie obędzie się bez dekonstmkcji śwata instytucji, a nie tylko przemiany mentalnej czy umysłowej. Z tego powodu filozofów oświecenia obarczono odpowiedzialnością za rewolucję francuską, twierdząc, że wychowali oni pokolenie Francuzów (t nie tylko Francuzów) traktujących społeczeństwo jako swego rodzaju maszynę, którą można dowolnie regulować i nastawiać według wymyślonych zasad.

Oświeceniowe krytyki .starego porządku"

Przedstawiciele oświecenia sprzeciwiali się wszystkiemu. Co stało na przeszkodzie, ograniczało możliwości posługiwania się rozumem. Oświeceniowa krytyka dotyczyła niemalże każdej dziedziny żyda i tradycyjnego światopoglądu- dążono do rekonstrukcji pełnej świata przez zastosowanie zasad rozumu.(Chodzi głównie o oświecenie francuskie)

L Krytyka tradycyjnych systemów religijnych.

Kwestionowano poznawcza wagę pism świętych, skutki bezrefleksyjnej wiary, zabobony i szkodliwość instytucji powoływanych przez rełigie. Nie była to jednak krytyka wiary jako takiej. Postulowano idee religii .oświeconej", gdzie wyobrażenie boga byłoby całkowide podporządkowane wymogom ludzkiego rozumu. Myśliciele oświeceniowi byli przedwko ślepej wierze i objawieniom. Deizm- zakładali istnienie Boga, ale nie ma on wpływu na to. co się dzieje na ziemi. Ateiśa byli w zdecydowanej mniejszości.

2.    Krytyka autorytetów, tradycji, które pozbawiały jednostkę możliwości samodzielnego myślenia

Chodziło o prawo do samodzielnego sprawdzenia wyznawanych poglądów. Krytykowano autorytet tradycji instytucji nie kwestionowanych dotąd ze względu na "długie trwanie" ich. Postulat rozumności i użytecznośd.

3.    Krytyka filozoficznej spekulacji i metafizyki

Domagano się by wszystkie twierdzenia były potwierdzone empirycznie, tzn. zgodnie z faktami- miało to dowodzić pewności i niepodważalności.

4.    Krytyka zastanych instytucji politycznych i społecznych

Szczególnie krytykowano tyranie i despotyzm. Jeżeli już broniono istniejącego ustroju, to wyłącznie w imię jego domniemanej racjonalnośa. Obarcza się ich odpowiedzialnością za rewolucję francuską.

Wewnętrzny pluralizm myśli. oświeceniowej,