104824

Narodowość to taka zbiorowość oparta na wspólnej kulturze, która nie ukształtowała się jeszcze w postaci zbiorowości politycznej określanej mianem państwa. Widzimy więc, iż droga do ukształtowania się narodów była bardzo długa. Naród, stanowiąc zbiorowość bardzo dynamiczną, w Europie w dojrzałej postaci ukształtował się dopiero w okresie kapitalizmu.

Zresztą w literaturze krajów anglosaskich przeważa pogląd, że naród to zbiorowość obywateli państwa, a więc nie naród a państwo jest czynnikiem najważniejszym. W niektórych przypadkach naród pokrywa się z państwem, jak np. w USA, gdzie bardzo liczne grupy etniczne należą do narodu amerykańskiego na podstawie przynależności obywatelskiej do państwa.

Nie wnikając jednak dalej w te dość złożone spory dotyczące rozróżnień terminologicznych stwierdzić możemy, iż większość autorów¹²⁵ zgadza się co do tego, iż naród jest wspólnotą w znaczeniu tońniesowskim (Gemeinschaft).

Owa wspólnotowość narodu zaznacza się w wielu obszarach. Narodzę względu na swą specyfiką, wyrażającą się -w tym, iż jest wielką zbiorowością, -wykształconą w długim procesie rozwoju kulturowego stanowi:

najszersze ramy dla wielu innych zbiorowości, w których element wspólnych norm i wartości odgrywa istotną rolę,

-    bardzo trwałą postać zbiorowości, zdolną trwać nawet kilka tysięcy lat,

-    przykład zbiorowości wytwarzającej trwałe dziedzictwo kulturowe; to w obrębie narodu powstały wielkie kultury,

-    przykład zbiorowości, która wytwarza bardzo silne poczucie identyfikacji jednostek z różnymi zbiorowościami mieszczącymi się w jego ramach; stanowi najczęściej najważniejszy czynnik społecznej tożsamości jednostki ("kto ty jesteś?..."),

-    przykład zbiorowości wytwarzającej silne poczucie solidarności między jej członkami oraz antagonizm w stosunku do członków innych narodów.

Przykład ostatnich lat zdaje się w pełni dokumentować te dwie ostatnie cechy narodów. Procesy zachodzące w tych zbiorowościach powodują, iż ich członkowie stają się twórcami i realizatorami nie tylko bardzo ekspresyjnych mchów społecznych ale również bardzo skrajnych ideologii, wśród których na podkreślenie zasługuje nacjonalizm.

Termin nacjonalizm, wbrew potocznemu, najczęściej pejoratywnemu znaczeniu, używa się do opisu:

określonych postaw solidarności i identyfikacji z narodem, przywiązania do niego i gotowości do najwyższych poświęceń w jego obronie; w tym przypadku nacjonalizm utożsamiany jest z patriotyzmem,

-    system idei politycznych stawiających solidarność i służbę interesom własnego narodu jako najważniejsze zadanie połączone zarazem z próbami podporządkowania sobie innych narodów,

ideologii skrajnych, w których egoizm narodowy jest podstawową, naczelną dyrektywą działania politycznego, połączoną często z prześladowaniami mniejszości narodowych we własnym kraju (np.ideologia faszyzmu).¹²⁶

W ideologiach nacjonalistycznych występuje przesadne podkreślenie wagi i doniosłości własnego narodu w dziejach ludzkości, wyjątkowych jego cech związanych z koniecznością realizacji określonych misji dziejowych oraz wysoki stopień nietorelancji wobec innych narodów.

Podstawowe typy definicji narodu.

Przedstawiona poniżej typologia różnorodnych definicji narodu¹²⁷ dokonana została na podstawie czynników, uznanych przez różnych autorów za dominujące w procesach narodotwórczych. Autorzy ci jednak uwzględniali i inne czynniki, które ich zdaniem były