104832

doświadczenie nie ma charakteru czysto osobniczego, ale jest przejęciem doświadczenia od innych ludzi i to często na drodze symbolicznej (np. poprzez jeżyk).

Kultura wywodzi się oczywiście nie tylko ze środowiskowych i historycznych uwarunkowań ludzkiej egzystencji ale i w pewien specyficzny sposób również z biologicznych. Kultura jest bowiem ściśle związana z ewolucyjnym rozwojem gatunku ludzkiego, który jako jedyny rozwinął ten unikatowy sposób relacji z otoczeniem. Stąd też powszeclinie głoszona teza, iż kultura wynika z gatunkowej istoty człowieka ale tylko w sensie filogenetycznym, a więc z punktu widzenia antropogenezy, rozumianej jako pojawianie się kolejnych faz rozwoju gatunku ludzkiego. Jednak z punktu widzenia ontogenezy czyli rozwoju osobniczego, traktowanego jako proces kształtowania się człowieka - istoty społecznej - dochodzenie jednostki do kultury nie jest procesem w pełni naturalnym aczkolwiek opartym na naturalnych mechanizmach biologicznych i psychologicznych. Występuje tutaj mniej lub bardziej eksponowana w różnych koncepcjach sprzeczność między naturą a kulturą, ujmowaną najczęściej w postaci sprzeczności między tym co uniwersalne (natura) a tym co różnorodne (kultura), spontaniczne a tym co jest uregulowane przez normy, czy między tym co bezwzględne a tym co względne a więc odnoszone do innych zjawisk wyjaśniających.

Sprzeczność między naturą a kulturą jest przy tym przez część badaczy (F.Znaniecki, S.Czarnowski) odrzucana ze względu na fakt, iż oparta jest na nieakceptowanym przez nich założeniu o niezmienności natury ludzkiej. Liczni badacze o humanistycznej orientacji, odrzucający zasadność wyjaśniania życia społecznego w kategoriach natury ludzkiej często wskazuje na fakt, iż silna internalizacja wzorów i norm kultury przez jednostkę sprawia, iż odbiera ona postępowanie według nich jako całkowicie spontaniczne choć takimi z pewnością nie są. W takich sytuacjach mówimy o ukrytych (utajonych) funkcjach wzorów kultury. Występuje również powszechne przekonanie, iż kultura ma charakter ideacyjny, tzn. że jest uświadamiana w postaci norm i wzorców^Aie oznacza to, iż nie występują określone, powtarzalne nawyki grupowe, które nie mają swoich odpowiedników w postaci uświadamianych przez jednostki reguł i zasad postępowania.

W tym szerokim, antropologicznym ujęciu kultury przyjmuje się również, iż jest ona wieloaspektowa, zintegrowana (zorganizowana) a zarazem dynamiczna, zmienna. W tej perspektywie kultura postrzegana jest jako względnie otwarty system będący produktem różnych form społecznego działania, zmierzający do integracji. Czynnikami kumulatywnymi jest głównie rozwój narzędzi, techniki i języka zaś czynnikami akumulatywnymi sztuka, religia itp.

Za istotny czynnik składający się na ów wspólny rdzeń znaczeniowy kultury uznaje się również to, iż kultura stanowi podstawowy instrument przystosowania jednostki do życia w społeczeństwie, narzędzie zaspakajania różnorodnych potrzeb ludzkicli, również potrzeby twórczej ękspresj^AZaakomitym. przykładem ukazującym modyfikujący wpływ kultury jest fakt, iż w każdej kulturze ludzie są głodni jednak to kiedy ten głód się pojawia oraz czym jest zaspakajany zależy przede wszystkim od tego z jaką kulturą mamy do czynienia. To co w jednym kraju uchodzi np. za smakowite danie w innych uważa się za coś obrzydliwego. W Polsce i w wielu innych krajach flądrę uważa się za smaczną rybę natomiast w Nowej Finlandii i na Labradorze używa się jej tylko do nawożenia gleby. Biali mieszkańcy Ameryki i Europy z pewnością mieliły opory przed zjedzeniem mięsa skunksa, natomiast Indianie z plemienia Alponquin uważają je za przysmak.

Ten pobieżny przegląd podstawowych czynników składających się na podstawę zjawisk kulturalnych pozwala stwierdzić, iż dla pełnej analizy kultury wyróżnić można trzy podstawowe istotne jej aspekty; aspekt normatywno-aksjologiczny, aspekt norm, reguł i wartości kultury, aspekt intemalizacyjny kultury oraz aspekt przedmiotów i wytworów kultury.